ارزیابی مبانی فقهی مسئولیت مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آیةاللّٰه بروجردی

چکیده

دو مبنای فقهی طرح‌شده به عنوان مبنای مسئولیت مدنی عبارتند از: استناد عرفی زیان به زیان‌رساننده و احترام زیان‌دیده. پرسش این است که کدام یک از این مبانی فقهی می‌تواند ضمان را که یک حکم وضعی است و اساس مسئولیت مدنی مبتنی بر آن است، توجیه نماید؟ در این مقاله با عدم پذیرش نظر کسانی که ضمان عاقله را وضعی انگاشته و آن را مبطل نظریه استناد عرفی دانسته‌اند، بر تکلیفی بودن ضمان عاقله تأکید گردیده و دلیل عدم پذیرش نظریه استناد عرفی به عنوان مبنا را عدم ارائه ضابطه و معیار ثبوتی و خلط میان مبنای مسئولیت مدنی و یکی از ارکان آن (رابطه سببیت) دانسته است. در ادامه با بررسی ادله نقلی مرتبط با احترام، استخراج حکم وضعی ضمان را از آیاتی چون ممنوعیت اکل مال به باطل و روایاتی چون «حرمة مال المٶمن کحرمة دمه» بی‌نقص دانسته و با اثبات قلمرو نظریه احترام بر خسارات بدنی، مالی و معنوی مسلمان و غیر مسلمان، «احترام» به عنوان مبنای فقهی مسئولیت مدنی پذیرفته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Jurisprudential Principles of Civil Responsibility

نویسنده [English]

  • Hussein Hooshmand Firoozabadi
Assistant professor at Ayatollah Boroujerdi University
چکیده [English]

The two jurisprudential principles that proposed as the basis of civil responsibility are: customary invoking of the harm to the damaging and respecting of victim. The question is, which of these jurisprudential foundations can justify the liability which is a positive rule and the basis of civil liability? By not accepting the opinion of those who considered the liability of the kinsman as a positive rule and considered it to be annulling of the theory of the customary invoking, this article has emphasized on imperative rule of the liability of the kinsman. The reason for not accepting the theory of customary invoking as the basis is the lack of providing a positive criterion and standard and confusion between the basis of civil responsibility and one of its pillars (causality relation). In the following, by examining the traditional arguments of the respect, the extraction of the positive rule of liability from the verses such as “the unlawful ownership” and the narratives such as “the relevance of the believer’s property is the same as his blood” is a perfect argument. By proving the domain of the theory of respect for physical, financial and spiritual damage to Muslims and non-Muslims, “respect” has been accepted as a jurisprudential basis for civil responsibility.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Customary invoking
  • Liability
  • Respect
  • Positive rule
  • Imperative rule
  • Kinsman
  • The basis of civil responsibility