تعهد اطلاع‌رسانی پزشک معالج به اشخاص غیر بیمار؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و ایالات متحده آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

3 دکتری حقوق خصوصی

4 دانشیار دانشگاه قم

چکیده

تعهد اطلاع‌رسانی پزشک معالج به اشخاص غیر بیماری که از ناحیه اشخاص بیمار در معرض خطر جدی قرار دارند، نقش مهمی در حفظ و ارتقای سلامت عمومی جامعه دارد. این تعهد گاهی بدون افشای نام بیماران، در مواردی مانند شیوع بیماری‌های اپیدمیک خطرناک، بر عهده نهادهای بالادستی مانند وزارت بهداشت قرار دارد. در مواردی نیز پزشک معالج به محض تشخیص بیماری خطرناک، ضمن افشای نام بیمار، مکلف به اطلاع‌رسانی به اشخاص غیر بیمارِ در معرض خطر است. تعهد اطلاع‌رسانی که متضمن افشای نام بیمار باشد، نخستین بار در حقوق آمریکا با پرونده «تاراسوف» مطرح شد. حقوق این کشور، به تعیین ضوابط این تعهد که استثنایی بر اصل رازداری و حفظ محرمانگی در حقوق پزشکی محسوب می‌شود، پرداخته است. علی‌رغم اهمیت موضوع، حقوق ایران در این خصوص حکم صریحی ندارد. اما علاوه بر دلالت ضمنی برخی مقررات قانونی، بر اساس برخی قواعد فقهی همچون وجوب حفظ جان مسلمان می‌توان فی‌الجمله وجود چنین الزامی را برای پزشک معالج پذیرفت. به علاوه این تعهد، مصالح ملزمۀ مورد تأکید شریعت مانند حفظ نفس و حفظ مال را تأمین می‌نماید. لذا حتی بر فرض عدم پذیرش و تردید در دلالت ادله اولیه بر وجوب چنین تکلیفی، حاکم اسلامی برای تأمین مصالح فردی و اجتماعی، می‌تواند چنین تکلیفی را با ضوابط و شرایط معین بر عهدۀ پزشک معالج بار نماید. البته با توجه به اینکه تعهد اطلاع‌رسانی، استثنایی بر اصل رازداری و حفظ محرمانگی است، تعیین شرایط و ضوابط آن از جمله تعیین بیماری‌های موجد تعهد و تعیین اشخاص غیر بیمار ذی‌نفع، با استفاده از ضوابطی مانند ضابطه «قابلیت شناسایی» ضروری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Physician’s Duty to Warn Non-patients; Comparative Study in the Law of Iran and the United States of America

نویسندگان [English]

  • Atefeh Ajori Ayask 1
  • Sedigheh Muhammad Hasani 2
  • Sayyed Ali Razavi 3
  • Sayyed Hasan Vahdati Shobeiri 4
1 Assistant professor at University of Birjand
2 A PhD student in Private Law
3 A PhD of Private Law
4 Associate professor at University of Qom
چکیده [English]

The physician’s obligation to warn or duty to inform individuals other than his or her patient who are at risk of danger from the patients has a vital role to protect and improve the public’s health. This obligation sometimes without disclosure of patients’ names in cases like dangerous disease outbreaks is entrusted to the upstream institutions such as the Ministry of Health and Medical Education (MOHME). The obligation to warn which includes disclosure of patients’ names firstly was mentioned in Tarasoff case. Its law has provided the circumstances of this obligation which is counted an exception to the principle of secrecy and confidentiality in medical law. In spite of its importance, the law of Iran does not have an explicit rule. But besides the implicit indications in some regulations based on Islamic jurisprudential maxims such as the mandatory of preserving Muslim’s life, it can be accepted the existence of this obligatory in general for the physician. Moreover this obligation provides the required interests which are emphasized by Islamic law such as preserving life and property. therefore even in the situation of the refusal and doubt in the indication of primary evidences to such obligation, the Islamic governor (ruler) to provide personal and public interests can assign the physician this obligation with the determined provisions and regulations. Of course the obligation of warning being an exception to the principle of secrecy and confidentiality, specifying its circumstances and conditions such as determining illnesses which creates obligation and determining the non-patients who are beneficiaries with applying circumstances like the circumstance of identifiable (identified) third parties Is vital.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Duty to warn or duty to inform
  • Secrecy and confidentiality
  • Physician or doctor
  • Patient
  • Non-patient

مراجع

1. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایة الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1427 ق.
2. اراکی، محمدعلی، المسائل الواضحه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1414 ق.
3. بحرانی، محمد سند، اسس النظام السیاسی عند الامامیه، قم، مکتبة فدک، 1426‍ ق.
4. ترمانینی، عبدالسلام، «السرّ الطبی»، مجلة الحقوق و الشریعه، جامعة الکویت، سال پنجم، شماره 2، ژوئن 1981 م.
5. جوادی، محمدعلی، محمود عباسی و حسین ضیایی، اخلاق پزشکی و انتظار بیمار از پزشک، تهران، مؤسسه فرهنگی حقوقی سینا، 1386 ش.
6. حسینی شیرازی، سیدصادق، بیان الفقه فی شرح العروة الوثقی، چاپ دوم، قم، دار الانصار، 1426 ق.
7. حقیقت، صادق، مسئله‌شناسی مطالعات سیاسی اسلامی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1383 ش.
8. دارینی، علی، «واپژوهی: مصلحت و جایگاه فقهی آن»، فصلنامه راهبرد، شماره 19، بهار 1380 ش.
9. شبیری زنجانی، سیدموسی، المسائل الشرعیه، قم، نشر الفقاهه، 1428 ق.
10.صویغ، عبدالمحسن عبدالعزیز، ما لا یتمّ الواجب الّا به فهو واجب، ریاض، جامعة ملک سعود، 1422 ق.
11.عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1413 ق.
12.عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، القواعد و الفوائد، قم، کتاب‌فروشی مفید، بی‌تا.
13.عباسی، محمود، راحله رضایی و غزاله دهقانی، «مفهوم و جایگاه حق بر سلامت در نظام حقوقی ایران»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال هشتم، شماره 30، پاییز 1393 ش.
14.عشوش، کریم، العقد الطبی، الجزائر، دار هومة للطباعة و النشر و التوزیع، 2007 م.
15.علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، اجوبة المسائل المُهَنّائیه، قم، چاپخانه خیام، 1401 ق.
16.همو، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیتŒ ، 1414 ق.
17.همو، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
18.همو، مختلف الشیعة فی احکام الشریعه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
19.علی‌اکبری، فاطمه، و خسرو توکل، حقوق و مسئولیت‌های بیمار، تهران، بشری، 1388 ش.
20.علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، چاپ دوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390 ش.
21.فاضل موحدی لنکرانی، محمد، احکام پزشکان و بیماران، قم، مرکز فقهی ائمه اطهارŒ ، 1385 ش.
22.فانی اصفهانی، علی، آراء حول مبحث الالفاظ فی علم الاصول، قم، نشر رضا مظاهری، 1401 ق.
23.فخرالمحققین حلّی، ابوطالب محمد بن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، اسماعیلیان، 1387 ق.
24.قاری سیدفاطمی، سیدمحمد، «حق حیات»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره‌های 31ـ32، پاییز و زمستان 1379 ش.
25.قطّان حلّی، شمس‌الدین محمد بن شجاع، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم، مؤسسه امام صادق‰ ، 1424 ق.
26.کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، تهران، دانشگاه تهران، 1387 ش.
27.همو، مسئولیت ناشی از عیب تولید، تهران، دانشگاه تهران، 1381 ش.
28.کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
29.لطفی، احسان، «از رضایت آگاهانه تا انتخاب آگاهانه: گفتاری در تعهد به اطلاع‌رسانی در روابط پزشک و بیمار»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال سوم، شماره 11، زمستان 1388 ش.
30.مازندرانی خواجوئی، (محمد) اسماعیل بن حسین، جامع الشتات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1418 ق.
31.موسوی بجنوردی، سیدحسن بن آقابزرگ، القواعد الفقهیه، قم، الهادی، 1419 ق.
32.همو، منتهی الاصول، تهران، عروج، 1380 ش.
33.نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
34.نجفی عراقی، عبدالنبی، المعالم الزلفی فی شرح العروة الوثقی، قم، المطبعة العلمیه، 1380 ق.
35.نراقی، احمد بن محمدمهدی، رسائل و مسائل، قم، کنگره نراقیین، 1422 ق.
36.همو، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1415 ق.
37.همدانی عاملی، بهاءالدین محمد بن حسین بن عبدالصمد، الحبل المتین فی احکام الدین، قم، کتاب‌فروشی بصیرتی، 1390 ق.
38. Allen, William L., Medical Secrets, 5th Ed., Elsevier Mosby, Philadelphia, 2012.
39. Bord, Jessica De & Wylie Burke & Denise M. Dudzinski, Confidentiality; Ethics in Medicine, University of Washington School of Medicine, PhD MTS, 2013.
40. Chaimowitz, Gary A., Graham D. Glancy, Janice Blackburn, “The Duty to Warn and Protect-Impact on Practice”, The Canadian Journal of Psychiatry, Vol. 45(10), 2000.
41. Ferris, Lorraine E. & H. Barkun & J. Carlisle & B. Hoffman & C. Katz & M. Silverman, “Defining the physician’s duty to warn: consensus statement of Ontario’s Medical Expert Panel on Duty to Inform”, Canadian Medical Association Journal, Vol. 158(11), 2 Jun 1998.
42. Iancu, Daniela, Clinical Ethics at the Crossroads of Genetic and Reproductive Technologies, Centre for Nephrology, University College London, London, United Kingdom, 2018.
43. O'Donohue, William T. & Kyle E. Ferguson (Eds.), Handbook of Professional Ethics for Psychologists: Issues, Questions, and Controversies, Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc., 2003.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار