تحلیل فقهی حقوقی برخی اسباب معافیت از مسئولیت مدنی در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 استادیار گروه حقوق دانشگاه آیت الله بروجردی

3 استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

4 استادیار دانشگاه آیت‌اللّٰه العظمی بروجردی

چکیده

بر مبنای محترم بودن شئونات اشخاص، هر نوع تعرض به تمامیت جسمانی، حیثیت معنوی و اموال و اعراض اشخاص ممنوع است و اصولاً هر نوع زیانی، اعم از مادی و معنوی، در قلمرو اموال و اشخاص، با حکم وضعی ضمان مواجه است. هیچ کس حق اضرار به غیر ندارد و در صورت ایراد ضرر، موظف به جبران ضرر است. در عین حال، مواردی وجود دارند که در صورت تحقق، مسئولیت مدنی فاعل زیان برطرف، و او از جبران زیان معاف می‌شود که ممکن است ذیل علل موجهه فعل زیانبار یا اسباب معافیت از مسئولیت مدنی قرار گیرد. عناوین متعددی در قرآن وجود دارند که بر معافیت از مسئولیت دلالت دارند. دفاع مشروع، اعمال حق، اثبات حق و تظلم‌خواهی، احسان، اعمال مجازات از این جمله است.
بر اساس تحلیل آیات مربوط، به نظر می‌رسد زوال عنصر احترام در هر کدام از عناوین یادشده (به طور مستقیم یا غیر مستقیم) و اخلال در تحقق «موضوع ضمان»، عامل موجهه فعل زیانبار و دلیل معافیت از مسئولیت مدنی است و تلقی غالب موارد به مثابه خروج تخصصی از شرایط ضمان، موافق تحلیل حقوقی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legal Jurisprudential Analysis of Some Causes of Exemption from Civil Liability in the Qur'an

نویسندگان [English]

  • Hossein Houshmand Firuzabadi 1
  • Meysam Khazaei 2
  • Hossein Javar 3
  • Ayyūb Amraei 4
1 Assistant professor at the Research Institute of Hawzeh & University
2 Assistant professor at Ayatollah Ozma Borujerdi University
3 Assistant professor at Farabi Campus, University of Tehran
4 Assistant professor at Ayatollah Ozma Borujerdi University
چکیده [English]

On the basis of respect for the dignity of persons, any invasion on the body (physical) integrity, psychological (moral) status and property and abandoning of persons is prohibited, and in principle, any kind of damage, both (physical) integrity and psychological (moral), in the realm of property and persons is subject to a state of guarantee. No one has the right to damage others, and in case of damage, the person is obliged to compensate the damage. At the same time, there are cases in which, if occurred, the civil liability of the doer of damage is removed and the person is exempted from compensation for damages, which may be due to the justifiable causes (lawful excuse) of the harmful act or the causations of exemption from civil liability. There are several titles in the Qur'an that indicate exemption from responsibility. These include lawful defense, the applicable of the right, the proof of the right and litigation, bona fide (good faith), and the application of punishment. Based on the analysis of the relevant verses, it seems that the decline of the element of respect in each of the above-mentioned titles (directly or indirectly) and the disruption of the occurrence of the “subject of guarantee” is the justifying factor of the harmful act and the cause for exemption from civil liability and the majority of cases, as a particularized from the terms of the guarantee, agree with the legal analysis.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Guarantee
  • Action (Eghdam)
  • Respect (Sanctity)
  • Applications of Right
  • Ehsan (Bona Fide or Good Faith)
  • Justifications of Criminal Punishments
  • Lawful Excuses
  • Civil Liability