تأملی بر انگاره فقیهان در باب اشتراط «اتحاد جنس» در تحقق ربای معاملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه اصفهان

2 دانشیار دانشگاه امام صادق

3 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق

چکیده

ربای معاملی یکی از اقسام رباست که مشهور فقها سه شرط: 1. مکیل و موزون بودن، 2. اخذ زیاده و 3. هم‌جنس بودن عوضین را شرط تحقق آن می‌دانند. منظور از هم‌جنس بودن در کلام فقها این است که اگر عرف یک لفظ خاص را بر دو شیء مشابه حمل کند، نمی‌توان آن دو را با تفاضل با هم معامله کرد و حتماً باید از لحاظ مقدار برابر باشند. این قول فقها در حالی است که عرف مردم برای دو کالای مشابه ولی با صفات متفاوت، ارزش معاملاتی متفاوت قائل می‌شوند و عقل هم حکم می‌کند که گرفتن زیاده نه تنها جایز است، بلکه لازمه انعقاد معامله خواهد بود. فقها ضمن اشاره به روایاتی که در این باب ذکر شده، این شرط را تعبدی فرض کرده و همگی به صورت اجماعی بر آن حکم داده‌اند. در این مقاله ضمن بررسی ادله بدین‌نتیجه رسیدیم که روایات این باب، لزوم هم‌جنس بودن را با تعبیری که فقها دارند، نمی‌رساند و می‌توان معیار «هم‌ارزش بودن» را جایگزین هم‌جنس بودن نمود. بدین‌ترتیب اگر ارزش دو کالا مشابه نبود، نه تنها گرفتن زیاده جایز است، بلکه نگرفتن زیاده عین ربا خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflection on the Ideology of Jurists on the Unity of Goods Stipulation In the Realization of Unlawful Proft Transaction

نویسندگان [English]

  • Ehsan Ali Akbari Baboukani 1
  • Ahmad Ali Ghane 2
  • Muhammad Hadi Habibollahi 3
1 Assistant professor at University of Isfahan
2 Associate professor at Imam Sadegh University
3 PhD student of Jurisprudence
چکیده [English]

Unlawful proft (usury) transaction is one of the types of usages that the famous jurists consider the three conditions of being:
1- module (measurement) and being weighty, 2- obtaining excess and 3- consideration in kind. The meaning of the same objects in the jurisprudence words is that if the custom carries a particular word on two identical objects, the two cannot be traded with one another in subtraction and must be equal in quantity. This jurists’ word is while people’s custom for two similar goods but with different traits, differ different trading values and reason also dictates that the taking of excess is not only permissible, but will require the transaction. The jurists referring to the traditions mentioned in this regard have assumed this condition as a unchallengeable and binding (canon law) and have all ruled on it consensus. In this research, while examining the reasons, we conclude that the traditions of this subject do not imply the necessity of being the objects similarity in the interpretation which the jurists have and the criterion of “being equal” can be substituted for being the objects similarity. Thus, if the value of the two commodities were not the same, it would be not only the taking of excessis permissible, but also the taking of excess is the exact unlawful proft.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unlawful proft (usury)
  • Unlawful proft (usury) transaction
  • Module (measurement) and being weighty
  • Two objects subtraction
  • Two objects unity