ارزیابی انتقادی مادۀ 24 قانون نحوۀ اجرای محکومیت‌های مالی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران.

چکیده

در مادۀ 24 قانون نحوۀ اجرای محکومیت‌های مالی به 7 مورد از مصادیق مستثنیات دین تصریح شده و قانون‌گذار آن‌ها را غیرقابل توقیف و فروش برشمرده است. تعریف مستثنیات دین به مصادیق آن به جهت نبود ملاک منقح، شبهات مصداقیۀ زیادی پدید خواهد آورد. ابهام در ناحیۀ ملاک استثنا در این ماده، موجب شده تا قضات، اصحاب دعاوی قادر به تفسیر دقیق و صحیح مقررات آن نباشند. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی، با رویکرد حل مسئله، به نقد و آسیب‌شناسی این مادۀ قانونی پرداخته و با فحص در منابع روایی و متون فقهی و حقوقی، ملاک‌ها و مناطات احتمالی استثنای موارد مذکور را بررسی و با تبیین آن‌ها، سعی در ارائۀ تعریفی جامع برای تشخیص بهتر موارد مستثنیات دین توسط مقام صالح قضایی نموده و به ارائۀ راهکاری نوین جهت شناسایی شأن عرفی معسرین از پرداخت محکومٌ‌به توسط متغیرهای کمّی پرداخته است و با اثبات تفاوت ماهوی و لزوم تفکیک میان موضوع اعسار از هزینۀ دادرسی و اعسار مصطلح فقهی، عدم ترتب آثار شرعی مترتب بر معسرین از پرداخت محکومٌ‌به بر معسرین از تأدیۀ اجرت محاکم قضایی و غیرقضایی بودن این دسته از دعاوی مورد تحقیق قرار گرفته است و برخی آثار تصویب قانونی آن، همچون حل مسئلۀ اطالۀ دادرسی پرونده‌های مرتبط با اعسار از هزینۀ دادرسی در محاکم قضایی و قضازدایی از حجم بالای این دعاوی ارزیابی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critical Evaluation of Article 24 of the Law on the Enforcement of Financial Sentences

نویسندگان [English]

  • Yasser Tak fallah 1
  • abolghasem morshedi 2
1 Assistant Professor, Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Allameh Tabatabaʾi University, Tehran, Iran.
2 Master’s Student in Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Allameh Tabatabaʾi University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Article 24 of the Law on the Enforcement of Financial Sentences specifies seven examples of debt exclusions; properties not liable to be distraint for debt, which the legislator has declared as non-seizable (seizure) and not subject to sale. The definition of properties not liable to be distraint for debt based on specific instances, due to the lack of a clear expurgated criterion, will give rise to numerous instances of ambiguity regarding applicability. The ambiguity regarding the criteria for exemptions (exception) in this article has resulted in judges and litigants being unable to interpret its provisions accurately and correctly. This research employs a descriptive-analytical method with a problem-solving approach to critique and examine the shortcomings of this legal article. The research explores potential criteria for the exceptions mentioned by investigating narrative sources and jurisprudential and legal texts. It aims to provide a comprehensive definition to assist judicial authorities in better identifying excluded cases of debt and proposes an innovative approach to identify the customary status of insolvent individuals in terms of their inability to pay judgments using quantitative variables. The research has been investigated by proving the substantive difference and the necessity of distinguishing between the issue of insolvency regarding judicial costs and the common jurisprudential insolvency, the non-application of religious effects that arise for those insolvents from paying judgments to those unable to pay court fees, categorizing these claims as non-judicial. It also evaluates some legal implications, such as resolving the prolongation (proceeding and claim) problem of court cases related to insolvency from court costs and reducing the judicial burden of these claims.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Debt
  • Debt exclusions
  • Insolvency
  • Judgment debt
  • Court costs

مراجع

  1. ابراهیم‌زاده، مهدی. (1398ش). بررسی فقهی و حقوقی مستثنیات دین. پژوهش‌های حقوقی قانون‌یار، 2(7)، 91-120.
  2. ابن‌عباد، اسماعیل بن عباد. (1414ق). المحیط فی اللغه، (تحقیق محمد حسن آل یاسین). بیروت: عالم الکتب.
  3. اصفهانی، ابوالحسن. (1392ش). وسیلة النجاة (با تعلیقات امام خمینی(ره)). تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی(ره).
  4. افشار، رضا. (1397ش). فرق آثار اعسار و ورشکستگی از لحاظ هزینۀ دادرسی، (استاد راهنما: حمید سلیمیان). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نراق.
  5. انصاری، مرتضی بن محمدامین. (1415ق). المکاسب. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
  6. بجنوردی، حسن. (1377ش). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی.
  7. بحرانی، یوسف بن احمد. (1363ش). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهره، (تحقیق محمدتقی ایروانی و عبدالرزاق مقرم). قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  8. بستانی، فؤاد افرام. (1375ش). فرهنگ ابجدی الفبایی، (ترجمۀ رضا مهیار). تهران: اسلامی.
  9. تاج، سید امیرعلی. (1396ش). مسکن و ودیعۀ مسکن به‌عنوان مستثنیات دین در نظام حقوقی ایران. در: سومین کنفرانس ملی هزارۀ سوم و علوم انسانی، (نمایه‌شده در سیویلیکا، 26 مرداد 1397). https://civilica.com/doc/758104/
  10. تبریزی، جواد. (1426ق). منهاج الصالحین. قم: مدین.
  11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1362ش). دائرةالمعارف علوم اسلامی (قضایی). تهران: گنج دانش.
  12. حسینی پویا، سید محسن. (1390ش). بایسته‌های تفسیر مقررات مرتبط با هزینۀ دادرسی. وکیل مدافع، 1(2)، 80-94.
  13. حسینی، محمد. (1398ش). بررسی تطبیقی مستثنیات دین در حقوق ایران و برخی کشورهای آسیایی. در: سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های دینی، علوم اسلامی فقه و حقوق در ایران و جهان اسلام (نمایه‌شده در سیویلیکا، 28 دی 1398). https://civilica.com/doc/979222/
  14. خمینی، سید روح‌الله. (1392ش). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  15. دهخدا، علی‌اکبر. (1372ش). لغت‌نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
  16. روحانی، محمدصادق. (1435ق). منهاج الصالحین. بیروت: دار بلال.
  17. سلامی، حسین. (1395ش). تحلیل آراء و رویۀ قضایی در خصوص اعسار، (استاد راهنما: قاسم شفیعی). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد نراق.
  18. سیستانی، علی. (1415ق). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی.
  19. طباطبایی، سید محمد بن علی. (بی‌تا). قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
  20. طوسی، محمد بن حسن. (1365ش). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  21. طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیه، (تحقیق محمدباقر بهبودی). تهران: المکتبة المرتضویه.
  22. عاملی، محمد بن مکی. (1430ق). موسوعة الشهید الأول. قم: مکتب الإعلام الإسلامى.
  23. قنبری، محمدرضا. (1363ش). مستثنیات دین در حقوق و فقه امامیه، (مجموعه مقالات حقوقی). تهران: گنج دانش.
  24. کاشف‌الغطاء، حسن. (1422ق). أنوار الفقاهة. نجف: مؤسسة کاشف الغطاء العامة.
  25. کلینی، محمد بن یعقوب. (1422ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  26. مبلغی، احمد؛ واثقی، محسن، و مهریار، محمد. (1399ش). شناسایی مفهوم اعسار و افلاس و تأثیر آن در تفسیر قانون. جستارهای فقهی و اصولی، 6(18)، 151-179. https://doi.org/10.22034/jrj.2019.53325.1632
  27. محسنی، حسن. (1395ش). نوآوری‌های قانون نحوۀ اجرای محکومیت‌های مالی. پژوهش حقوق خصوصی، 4(15)، 85-107. https://doi.org/10.22054/jplr.2016.4458
  28. مروج، حسین. ( 1379ش). اصطلاحات فقهى. قم: بخشایش.
  29. معلوف، لویس. (1386ش). المنجد فی اللغة العربیة المعاصره. بیروت: دار المشرق.
  30. موسوی سبزواری، عبدالاعلی. (1413ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال والحرام. قم: السید عبد الاعلی السبزواری.
  31. مؤمنی، رضا. (1385ش). مستثنیات دین (مطالعۀ تطبیقی در فقه، حقوق ایران و آمریکا). تهران: رضا مؤمنی (ناشر).
  32. میر‌داداشی، سید مهدی. (1393ش). تأملی در مستثنیات دین. فقه و اجتهاد، ش1، 151-194.
  33. نجفی، محمدحسن. (1981م). جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  34. وحید‌‌خراسانی، حسین. (1386ش). منهاج الصالحین. قم: مدرسة الإمام باقر العلوم(ع).

  

آموزه های فقه مدنی
دوره 16، شماره 30
دی 1403
صفحه 33-60

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار