نقش «تصرف» در عقد متزلزل به‌موجب خیار مجلس (نقدی بر مواد 450 و 451 ق.م.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیةاللّٰه بروجردی، بروجرد، ایران

2 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

یکی از مباحث مهم در خیارات، چگونگی سقوط خیار است. سٶال اصلی در این پژوهش از نقش تصرف در عقد متزلزل به‌موجب خیار مجلس است، که با روش توصیفی تحلیلی به آن پاسخ داده شده است. براساس یافته‌های این تحقیق: اولاً ملاک تحقق مصادیق تصرف عرف است؛ ثانیاً تصرف به‌عنوان مسقط خیار مجلس امری پذیرفته‌شده است؛ ثالثاً برای تحقق تصرف نیازی به احراز رضایت به بیع و اسقاط خیار نیست. به عبارت دیگر، تصرف موضوعیت دارد نه طریقیت؛ رابعاً قدر متیقن این حکم، سقوط خیار مجلس با تصرف مشتری در مبیع است. اما نسبت به تعمیم حکم آن به تصرف فروشنده در ثمن (مصداق ماده450ق.م) و تصرف فروشنده در مبیع و تصرف مشتری در ثمن (مصداق ماده451 ق.م) و سایر خیارات، دیدگاه‌های فقهی مختلفی وجود دارد. این در حالی است که قانون مدنی، مسقط بودن تصرف نسبت به همه خیارات را در مواد 450 و 451 ق.م. پذیرفته است. تعمیم این حکم به همه خیارات در مواد مذکور، مورد انتقاد به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of “Possession” in Unstable Contract by Option of Meeting Place (A Critique on Articles 450 and 451 of the Civil Code)

نویسندگان [English]

  • mahdi moazami 1
  • ahmad deylami 2
1 Assistant professor, Dept. of Law, Faculty of Humanities, Ayatollah Boroujerdi University, Borujerd, Iran
2 Associate professor, Dept. of Private Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

How to extinct option is one of the most important topics in options. The role of possession in the unstable contract by option of meeting place is the main question in this research which has been answered by descriptive-analytical method. According to the findings of this research: Firstly, the criterion for realization of the examples of possession is custom; secondly, possession is accepted as an extinguishing of the right of option of meeting place and thirdly, there is no need to obtain consent to the sale (Bayʿ) and waiving options for the realization of possession. In other words, the possession has subjectivity, not instrumentality (indicative characteristic); fourthly, up to the certainty of this ruling is the extinction of the option of meeting place by customer’s possession in the object of sale. However, there are different jurisprudential views regarding the generalization of its decree to seller’s possession (Article 450 of the Civil Code) in the consideration and customer’s possession in the object of sale, and buyer’s possession in the consideration (Article 451 of the Civil Code) and other options. This is despite the fact that Civil Code accepts possession’s extinguishing of all options in articles 450 and 451 of the Civil Code. The generalization of this law to all options in the mentioned articles seems to be criticized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Possession
  • Option of meeting place
  • Unstable contract
  • Binding power of contract
  • Termination of contract
  1. ابن‌ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1410ق.
  2. ابن‌برّاج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق.
  3. ابن‌زهره حلبی، سیدحمزة بن علی حسینی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1417ق.
  4. ابن‌فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404ق.
  5. ابن‌منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، چاپ سوم، بیروت، دار الفکر، 1414ق.
  6. ابوصلاح حلبی، تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، تصحیح رضا استادی، اصفهان، کتابخانه عمومی امیرالمؤمنین‰، 1403ق.
  7. اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
  8. امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، چاپ سی و پنجم، تهران، اسلامیه، 1393ش.
  9. انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، چاپ نهم، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1428ق.
  10. بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
  11. بروجردی عبده، محمد، حقوق مدنی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1380ش.
  12. ترحینی عاملی، سیدمحمدحسن، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیه، چاپ چهارم، قم، دار الفقه، 1427ق.
  13. تستری، اسداللّٰه بن اسماعیل دزفولی کاظمی، مقابس الانوار و نفائس الاسرار فی احکام النبیّ المختار و عترته الاطهار، قم، مٶسسة آل البیتŒ، بی‌تا.
  14. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، حاشیة الارشاد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1414ق.
  15. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، قم، مٶسسة المعارف الاسلامیه، 1413ق.
  16. حائری شاه‌باغ، سیدعلی، شرح قانون مدنی، چاپ سوم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1387ش.
  17. حسینی عاملی، سیدمحمدجواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
  18. سلّار دیلمی، ابویعلی حمزة بن عبدالعزیز، المراسم العلویة و الاحکام النبویه، تصحیح محمود بستانی، قم، منشورات الحرمین، 1404ق.
  19. شهیدی تبریزی، میرزا فتاح، هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1407ق.
  20. طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مٶسسة آلالبیتŒ لاحیاء التراث، 1418ق.
  21. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، چاپ سوم، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387ق.
  22. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400ق.
  23. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق. (الف)
  24. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، کتاب الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق. (ب)
  25. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
  26. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، غایة المراد فی شرح نکت الارشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1414ق.
  27. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق. (الف)
  28. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، قم، مٶسسه امام صادق‰، 1420ق.
  29. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقهاء، قم، مٶسسه آل البیتŒ، 1414ق.
  30. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق. (ب)
  31. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، مفاتیح الشرائع، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، بی‌تا.
  32. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ اعمال حقوقی (قرارداد ـ ایقاع)، چاپ سیزدهم، تهران، انتشار، 1394ش.
  33. کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ نوزدهم، تهران، میزان، 1387ش.
  34. کرکی عاملی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414ق.
  35. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الحدیث، 1429ق.
  36. مجاهد طباطبایی حائری، سیدمحمد بن علی، کتاب المناهل، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، بی‌تا.
  37. محقق حلّی، نجم‌الدین ابوالقاسم جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
  38. محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمٶمن، کفایة الفقه المشتهر بکفایة الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423ق.
  39. مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
  40. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، التنقیح فی شرح المکاسب (موسوعة الامام الخوئی)، تقریر میرزاعلی غروی تبریزی، چاپ سوم، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1428ق.
  41. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1439ق.
  42. نجفی کاشف‌الغطاء، حسن بن جعفر بن خضر، انوار الفقاهه، نجف اشرف، مٶسسة کاشف‌الغطاء، 1422ق.
  43. نراقی، ملااحمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1415ق.