واکاوی شرط عدم استیلاد در نکاح از جهت مخالفت با نظم عمومی و اخلاق حسنه (مطالعه تطبیقی در حقوق انگلستان و آمریکا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم ـ ایران

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم ـ ایران

چکیده

در حقوق ما، آزادی و حاکمیت اراده علاوه بر قانون، توسط نظم عمومی و اخلاق حسنه نیز محدود می‌گردد. قراردادهای مغایر نظم عمومی باطل و بلااثر هستند. شرط نیز در این مورد همانند عقد است و حکم عدم قابلیت اجرای قراردادهای مخالف نظم عمومی و اخلاق حسنه، به شروط مخالف نظم عمومی و اخلاق حسنه نیز قابل تسری است. از جمله شروطی که زوجین تحت تأثیر شرایط اجتماعی اقتصادی کنونی، مایل به گنجاندن آن ضمن عقد نکاح هستند تا پایبندی طرف مقابل به این شرط را به الزامی دارای ضمانت اجرا تبدیل کنند، شرط عدم استیلاد می‌باشد، که از چالش‌های جدی پیرامون آن، بحث مغایرت یا عدم مغایرتش با نظم عمومی و اخلاق حسنه است. در پژوهش پیش رو با تمسک به روش توصیفی تحلیلی در صدد پاسخگویی به این پرسش برآمدیم که وضعیت شرط عدم استیلاد در نکاح از جهت صحت یا بطلان به دلیل مخالفت با نظم عمومی و اخلاق حسنه چه می‌باشد؟ در نهایت دریافتیم که نظر به نسبیت مفاهیم نظم عمومی و اخلاق حسنه، وضعیت شرط عدم استیلاد از جهت صحت یا بطلان نیز امری متغیر و نسبی جلوه‌گر می‌شود و مغایرت یا عدم مغایرت آن با نظم عمومی و اخلاق حسنه، بستگی تام به وضعیت هر دورۀ زمانی و اوضاع هر منطقه دارد. ولی می‌توان چنین گفت که این شرط در شرایط عادی جامعه، مخالف با نظم عمومی و اخلاق حسنه نمی‌باشد.در متون قانونی کشورهای انگلستان و آمریکا نیز فرزندآوری از حقوق مثبت زوجین در قبال یکدیگر شمرده نشده و عدم آن، مخالفتی با نظم عمومی این دو کشور ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Condition of Failure of Offspring (not getting pregnant) in Marriage in order to Oppose Public Order and Good Deed (A Comparative Study in British and American Law)

نویسندگان [English]

  • ali jafari 1
  • Fateme Shabani 2
1 Assistant professor in the Department of Jurisprudence, Farabi Campus, University of Tehran, Qom
2 MA of Jurisprudence & Islamic Law, Farabi Campus, University of Tehran, Qom
چکیده [English]

The freedom and dominion of will [supremacy of will], in addition to the law, are also restricted by public order and good deed (Arabic: الخُلُق الحَسَن, good behavior) in our Law [the Iranian Legal System]. Contracts contrary to public order are null and void. In this case, the condition is the same as a contract, and the rule of non-enforceability of contracts against public order and morals can also be extended to terms against public order and morals. Condition in this case is the same as the contract, and the ruling of inability to enforce contracts contrary to public order and good deed can also be extended and generalized to the conditions contrary to public order and good order. One of the conditions that couples under the influence of the current socioeconomic status are willing to include it in the contract of marriage in order to turn the other party’s adherence to this condition into a requirement having sanctity is the condition of not getting pregnant (failure of offspring), which is one of the serious challenges about it, is the issue of contradiction or non-contradiction with public order and good deed. We tried to answer this question by descriptive-analytical method in this study: What is the status of the condition of not getting pregnant in marriage in terms of validity or invalidity (annulment) due to opposition to public order and good deed? Finally, we found that considering the relativity of the concepts of public order and good morals, the condition of not getting pregnant in terms of validity or invalidity also becomes a variable and relative matter, and its contradiction or non-contradiction with public order and good deed completely depends on the status of each time period and the situation of each region. However, it can be said that this condition under normal circumstances is not against public order and good morals. In the legal texts of the United Kingdom and the United States, childbearing is not considered as one of the positive rights of couples towards each other, and its failure is not against the public order of these two countries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Condition of failure of offspring (Arabic: عدم الاستیلاد
  • not getting pregnant)
  • Public order
  • Good deed
  • Marriage
  • Annulment

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. احسانگر، نورا، «بررسی فقهی و حقوقی شروط باطل و تأثیر آن در عقود»، راه وکالت، دوفصلنامه کانون وکلای دادگستری گیلان، سال پنجم، شماره 10، پاییز و زمستان 1392 ش.
  3. احمدی واستانی، عبدالغنی، نظم عمومی در حقوق خصوصی، رساله دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 1341 ش.
  4. الماسی، نجادعلی، تعارض قوانین، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1368 ش.
  5. الماسی، نجادعلی ، حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران، میزان، 1382 ش.
  6. الماسی، نجادعلی، عبدالرضا علیزاده، و صالح کریم‌پور، «نظم عمومی در رویکرد حقوقی، فقهی و جامعه‌شناختی»، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، سال دوازدهم، شماره 1، بهار 1395 ش.
  7. انصاری، محمدعلی، الموسوعة الفقهیة المیسّره، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1415 ق.
  8. ایرانشاهی، علیرضا، «بررسی معیار ”نظم عمومی“ در نظارت قضایی بر رأی داوری تجاری بین‌المللی»، مجله حقوقی بین‌المللی، سال بیست و هشتم، شماره 44، بهار و تابستان 1390 ش.
  9. جبعی عاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، چاپ سوم، قم، مٶسسة المعارف الاسلامیه، 1425 ق.
  10. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1388 ش.
  11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر ، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چاپ دوم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1381 ش.
  12. جعفریان، رسول، رسائل حجابیه؛ شصت سال تلاش علمی در برابر بدعت کشف حجاب، قم، دلیل ما، 1428 ق.
  13. جمعی از نویسندگان، دایرةالمعارف حقوق عمومی؛ با نمایه سه‌زبانه (عربی، فرانسه و انگلیسی)، به اهتمام سیدمحمدمهدی غمامی، تهران، دانشگاه امام صادق، 1396ش.
  14. چلبی، فائقه، مرتضی قاسم‌آبادی، و کمال آقاپور، «تحلیلی بر جایگاه نظم عمومی در نظام حقوقی ایران»، فصلنامه قضاوت، سال هفدهم، شماره 91، پاییز 1396 ش.
  15. حاجی‌هادی، منیره، و حسن قاسمی مقدم، «چرایی و چگونگی مداخله حاکمیت و حکومت در تنظیم جمعیت»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال نوزدهم، شماره 1 (پیاپی 71)، بهار 1393 ش.
  16. حجازی، محمدعلی، و فاطمه بداغی، «شرط باروری یا عدم باروری در نکاح»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال شانزدهم، شماره 64، تابستان 1393 ش.
  17. راسخ، محمد، و امیرحسین خداپرست، «حق بر شناختن پدر و مادر بیولوژیک»، فصلنامه باروری و ناباروری، سال هشتم، شماره 3 (پیاپی 32)، پاییز 1386 ش.
  18. رحیمی، حبیب‌اله، و محمدجواد صادقی، «ماهیت حقوقی فرزندآوری و آثار اشتراط و عدم اشتراط آن ضمن عقد نکاح (مطالعه تطبیقی)»، فصلنامه خانواده‌پژوهی، سال چهاردهم، شماره 56، زمستان 1397 ش.
  19. ساکت، محمدحسین، حقوق‌شناسی؛ دیباچه‌ای بر دانش حقوق، مشهد، ترجمه، 1371 ش.
  20. شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب نکاح، درس خارج فقه معظم‌له بر مبنای کتاب العروة الوثقی از سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی، قم، رای‌پرداز، 1382ـ1383 ش.
  21. شیخ انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب النکاح، قم، المؤتمر العالمی بمناسبة الذکری المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الاعظم الانصاری، 1415 ق.
  22. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، چاپ دوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400 ق.
  • عبدالناصر، جمال، موسوعة الفقه الاسلامی، قاهره، جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه، 1398 ش.
  1. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، مشهد، مؤسسه آل البیتŒ، بی‌تا.
  2. عمید زنجانی، عباسعلی، دانشنامه فقه سیاسی (مشتمل بر واژگان فقهی و حقوقی عمومی)، تدوین و تنظیم ابراهیم موسی‌زاده، تهران، دانشگاه تهران، 1389 ش.
  3. قاری سیدفاطمی، محمد، حقوق بشر در جهان معاصر؛ دفتر یکم؛ درآمدی بر مباحث نظری: مفاهیم، مبانی، قلمرو و منابع، چاپ سوم، تهران، شهر دانش، 1390 ش.
  • قنبرپور، بهنام، «شرط باروری در ضمن عقد نکاح و جایگاه آن در پیشگیری از کاهش نسل»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره 3 (پیاپی 40)، تابستان 1394 ش.
  • کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، چاپ چهارم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1383 ش.
  1. کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
  2. محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، قواعد الاحکام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، استقلال، 1409 ق.
  3. محقق داماد، سیدمصطفی، «شرط فرزندآوری و یا عدم آن»، فصلنامه فقه پزشکی، سال دوم، شماره 2، بهار 1389 ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، چاپ چهارم، قم، مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب‰، 1416 ق.
  1. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1386 ش.
  2. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، چاپ بیست و هشتم، قم، مدینة العلم، 1410 ق.
  3. موسوی خویی، سیدابوالقاسم ، منیة السائل، بیروت، دار المجتبی، 1412 ق.
  4. موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا، مجمع المسائل، قم، دار القرآن الکریم، 1364 ش.
  5. نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1429 ق.
  6. هاشمی، سیدمحمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ ششم، تهران، میزان، 1384 ش.
  7. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی، قم، مٶسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل البیتŒ، 1424 ق.
  8. یوسف‌وند، محسن، و سیدحسن عابدیان کلخوران، «جایگاه حقوقی نظم عمومی در معارف اسلامی و اسناد بین‌المللی»، اندیشه‌های حقوق عمومی، سال پنجم، شماره 1 (پیاپی 8)، پاییز و زمستان 1394 ش.
  9. Boivin, Jacky & Guido Pennings, “Parenthood Should be Regarded as a Right,” Ethic and Law, 2004.
  10. Carr, Claudia, Beginning Medical Law, Devon, Routledge, 2015.
  11. Chandler, Adrian & Ian Brown, Law of Contract; Questions and Answers, 7th, New York, Oxford University Press, Inc, 2011.
  12. Dubay v. Wells (Case Law), 2007, Retrieved from: <https://www.opn.ca6.uscourts.gov/pdf/07a0442p-06.pdf>.
  13. Engender Health, “Contraceptive Sterilization: Global Issues and Trend,” 2002, Retrieved from: <https://www.engenderhealth.org/wp-content/uploads/imports/files/ pubs/family-planning/factbook_chapter_4.pdf>.
  14. Gualtieri, Rosa B., “The Legal Concept of Public Order,” Revue Juridique Themis, Vol. 2(3), 1952.
  15. Herring, Jonathan, Family Law, 8th, Slovakia, Person, 2017.
  16. , Medical Law and Ethics, 2nd Ed., England, Person, 2010.
  17. , Medical Law and Ethics, New York, Oxford University Press, 2011.
  18. Maclean, M., “Parenthood Should not be Regarded as a Right,” Ethics and Law, 2004.
  19. McCulley, Melanie G., “The Male Abortion: The Putative Father’s Right to Terminate His Interests In and Obligations to the Unborn Child,” Journal of Law and Policy, Vol. 7(1), 1998.
  20. Mohindra, Raj, Medical Law Handbook, New York, Radcliffe Publishing, 2008.
  21. Post, Stephen G. (Ed.), Encyclopedia of Bioethics, 3rd, Vol. 4, New York, Thomson, 2004.
  22. Treitel, Guenter Heinz, Law of Contract, 8th, London, Sweet & Maxwell, 1991.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار