نحوه برخورد با مدیون بعد از ثبوت اعسار، با تأکید بر فعل معصوم علیه السلام در دو روایت غیاث و سکونی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 کارشناس ارشد رشته فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

چکیده

فعل معصوم مانند گفتارش می‌تواند ابزار بیان دین و ابلاغ رسالت قرار گیرد. دو روایت «غیاث» که حاکی از «فعل امامu» است و روایت «سکونی» که آمیخته‌ای از «قول و فعل» است، در باب «برخورد با مدیون بعد از ثبوت اعسار» در نگاه اولیه متعارض هستند و اکثر فقها درصدد جمع بین دو روایت برآمده‌اند. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی، به این نتیجه رسیده است که فقیهان با فرض تعارض بین دو روایت، عوامل مختلفی را سبب برتری روایت غیاث بر سکونی قرار داده‌اند. اما اینکه فقها اختلاف آراء درباره مدیون معسر را به اختلاف و تعارض در اخبار نسبت می‌دهند، چندان درست به نظر نمی‌رسد و لذا بین روایت غیاث و روایت سکونی تعارضی نیست تا نیاز به جمع بین آن‌ها یا ترجیح یکی بر دیگری باشد و در نتیجه بین «وجوب مهلت دادن به معسر» و «وجوب تکسب» از سمت او منافاتی وجود ندارد و روایت سکونی دلالتی بر حجر اعمال ندارد؛ بلکه بالملازمه بر «وجوب تکسب جهت ادای دین» دلالت دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The “Method of Dealing with a Debtor after Proving Insolvency” with an Emphasis on the Infallible Act in Two Ḥadīth of Ghiyāth and Sakūnī

نویسندگان [English]

  • Sayyid Abu al Qasim Hosseini Zaydi 1
  • Hadi Aliabad Shuri 2
1 Associate professor, Dept. of Jurisprudence & Fundamentals of Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
2 MA of Jurisprudence & Fundamentals of Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The Infallible act (Fiʿl al-Maʿṣūm) of Imam ʿAlayhi al-salām (Arabic: علیه السلام, literally: peace be upon him) can be used as a means of expressing religion and conveying the message. Two Ḥadīths (narrations) of “Ghiyāth” (Arabic: غِیاث) which indicate “Infallible act (Fiʿl al-Maʿṣūm)” and Ḥadīth of “Sakūnī” (Arabic: سَکونی) which is a mixture of “speech and act” about “dealing with a debtor after proving insolvency” are contradictory at first sight and most jurisprudents have sought to gather the two Ḥadīths. The present research has been concluded by a library method and descriptive-analytical method that the jurists, assuming a conflict between the two Ḥadīths, have placed different factors to the superiority of Ghiyāth’s Ḥadīth over Sakūnī, but the fact that jurists attribute the difference of opinion about an insolvent debtor to the difference and conflict in aḥādīth does not seem to be so true and therefore there is no conflict between Ghiyāth’s Ḥadīth and Sakūnī’s Ḥadīth in order to need to be prefer one over the other and as a result, there is no contradiction between “obligation to give a respite for an insolvent person” and “obligation to teach” on his behalf and Sakūnī’s Ḥadīth does not imply the incapacity of acts, but rather “the obligation of acquisition to fulfill the debt.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • Debtor
  • Insolvency
  • Ghiyāth’s Ḥadīth
  • Sakūnī’s Ḥadīth
  • Infallible act
  1. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1380ش.
  2. آل‌عصفور، حسین بن محمد، الانوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع (للفیض)، تحقیق محسن آل‌عصفور، قم، مجمع البحوث العلمیه، بی‌تا.
  3. ابن‌ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1410ق.
  4. بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1363ش.
  5. تبریزی، جواد بن علی، اسس القضاء و الشهاده، قم، دفتر مؤلف، 1423ق.
  6. ترحینی عاملی، سیدمحمدحسن، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیه، چاپ چهارم، قم، دار الفقه، 1427ق.
  7. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409ق.
  8. حسینی روحانی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق‰، قم، دار الحکمه، 1387ش.
  9. خالصی، محمدباقر، احکام المحبوسین فی الفقه الجعفری، قم، تبیان، 1393ش.
  10. سبحانی تبریزی، جعفر، نظام القضاء و الشهادة فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1376ش.
  11. طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مٶسسة آلالبیتŒ لاحیاء التراث، 1404ق.
  12. طباطبایی قمی، سیدتقی، الدلائل فی شرح منتخب المسائل، قم، کتاب‌فروشی محلاتی، 1423ق.
  13. طباطبایی قمی، سیدتقی، الغایة القصوی فی التعلیق علی العروة الوثقی، قم، کتاب‌فروشی محلاتی، 1423ق.
  14. طباطبایی قمی، سیدتقی، هدایة الاعلام الی مدارک شرائع الاحکام، قم، کتاب‌فروشی محلاتی، 1425ق.
  15. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، تکملة العروة الوثقی، قم، کتاب‌فروشی داوری، 1414ق.
  16. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، تهران، دانشگاه تهران، 1360ش.
  17. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، کتاب الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
  18. عالم‌زاده نوری، محمد، استنباط حکم اخلاقی از سیره و عمل معصوم‰؛ دشواری‌های نظری و ملاحظات روش‌شناختی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1392ش.
  19. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقهاء، قم، مٶسسة آلالبیتŒ لاحیاء التراث، 1414ق.
  20. مجلسی اول، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، کوشانپور، 1406ق.
  21. مجلسی دوم، محمدباقر بن محمدتقی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
  22. محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمٶمن، کفایة الفقه المشتهر بکفایة الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1381ش.
  23. مقتدایی، مرتضی، «درس خارج ولایت فقیه»، جلسه 56، 26/10/1395ش.
  24. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
  25. موسوی خلخالی، سیدمحمدمهدی، فقه الشیعة ـ کتاب الاجاره، تهران، منیر، 1385ش.
  26. موسوی خوانساری، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تهران، مکتبة الصدوق، 1355ش.
  27. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، المستند فی شرح العروة الوثقی، تقریر مرتضی بروجردی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  28. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مؤسسة المنار، 1413ق.
  29. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، رسائل المیرزا قمی، تهران، چاپ مرتضی رضوی، 1371ش.
  30. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی بن احمد بن عباس، رجال النجاشی (فهرست اسماء مصنفی الشیعه)، چاپ ششم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1365ش.
  31. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق و تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1410ق.