ضرورت جبران کاهش ارزش پول در صورت اشتراط در عقد قرض

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران

2 استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

بدون شک وجود تورّم باعث کاهش ارزش پول می‌شود. حال این سٶال مطرح می‌شود که اگر فردی به دیگری مبلغی معین را قرض دهد، آیا فرد بدهکار در موعد مقرر فقط باید عین پول پیشین (مبلغ اسمی) را برگرداند یا اینکه وی ضامن کاهش ارزش پول نیز هست. در این زمینه، برخی قائل به وجوب ضمانِ کاهش ارزش پول شده و برخی ضمان کاهش ارزش پول را قبول ندارند؛ برخی بین صورت تورّم زیاد و تورّم کم تفاوت گذاشته‌اند؛ برخی نیز بین صورت غصب و عدم غصب تفصیل قائل شده‌اند. در این مقاله ضمن تحلیل ماهیت پول و تأکید بر اعتباری بودن مالیت پول، این نتیجه به دست آمده که اگر فردی مبلغی را به دیگری قرض دهد و در حین عقد شرط نماید که فرد بدهکار باید علاوه بر اصل پول (مبلغ اسمی)، کاهش ارزش پول را مطابق تورّم محاسبه و پرداخت نماید، عمل به این شرط لازم است و پرداخت مبلغ معادل میزان کاهش ارزش پول، زیادت در عقد قرض محسوب نشده و ربا نمی‌باشد. اما درصورتی‌که شرط جبران کاهش ارزش پول در عقد قرض صورت نگرفته باشد، جبران کاهش ارزش پول (چه در صورت تورّم کم یا زیاد) ضرورت ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Validity of Compensation for Currency Depreciation in Case of Debt Contract’s Stipulation of an Option

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hosein Mousavirad 1
  • Seyyed Jaaber Mousavirad 2
1 Assistant professor, Dept. of Islamic Studies, Sabzevar Branch, Islamic Azad University, Sabzevar, Iran
2 Assistant professor, Faculty of Theology & Islamic Studies, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

There is no doubt that the existence of inflation will cause a depreciation of the currency. The question arises here: if one person lends another a certain amount, should the debtor in agreed time only return the same amount (nominal value) or if he or she is also the guarantor of the depreciation of the money. In this regard, some have considered the necessity of the guarantee of depreciation of the currency and some do not accept the guarantee of currency depreciation and some have differentiated between the case of high inflation and low inflation and others have detailed between usurpation and non-usurpation. It has been concluded in this article, while analyzing the nature of money and emphasizing the credibility of the value of money that if a person lends an amount to another and during the contract stipulates that the debtor must calculate and pay the depreciation of the money in addition to the nominal value according to inflation, complying with this condition is required and paying the amount equivalent to the amount of depreciation of the money is not considered augmentation in debt contract and it is not usury, but if the condition for the reduction of the value of the currency has not been fulfilled in the debt contract, it is not necessary to compensate for the depreciation of the currency (whether in the case of low or high inflation).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Depreciation
  • Fungible
  • Non-fungible (Priceable)
  • Money
  • Borrowing
  1. انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
  2. بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
  3. تجلیل، ابوطالب، «احکام فقهی پول (مصاحبه)»، مجله فقه اهل بیتŒ، سال دوم، شماره 7، پاییز 1375ش.
  4. حائری، سیدکاظم، «مصاحبه»، فصلنامه نامه مفید، شماره 13، 1377ش.
  5. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409ق.
  6. حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
  7. حلّی، حسین بن علی، بحوث فقهیه، تقریر عزالدین بحرالعلوم، قم، مؤسسة المنار، 1415ق.
  8. خرازی، سیدمحسن، «الأوراق النقدیّة»، مجلة فقه اهل البیتŒ (عربی)، سال هفتم، شماره 26، تابستان 1381ش.
  9. سعیدی، سیدمحسن، «نظریه جبران کاهش ارزش پول»، مجله فقه اهل بیتŒ، سال دوازدهم، شماره 45، بهار 1385ش.
  10. سید مرتضی علم‌الهدی، ابوالقاسم علی بن حسین موسوی، الذریعة الی اصول الشریعه، تهران، دانشگاه تهران، 1376ش.
  11. قحف، منذر، ربط الحقوق و الالتزامات الآجلة بتغیّر الاسعار، جدّة، البنک الاسلامی للتنمیه، المعهد الاسلامی للبحوث و التقریب، 1407ق.
  12. مرعشی، سیدمحمدحسن، «احکام فقهی پول (مصاحبه)»، مجله فقه اهل بیتŒ، سال دوم، شماره 7، پاییز 1375ش.
  13. معرفت، هادی، «احکام فقهی پول (مصاحبه)»، مجله فقه اهل بیتŒ، سال دوم، شماره 7، پاییز 1375ش.
  14. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهة (کتاب البیع)، قم، مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب‰، 1425ق.
  15. مکارم شیرازی، ناصر، بحوث فقهیة هامّه، قم، مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب‰، قم، 1428ق.
  16. موسوی بجنوردی، سیدمحمد، «احکام فقهی پول (مصاحبه)»، مجله فقه اهل بیتŒ، سال دوم، شماره 7، پاییز 1375ش.
  17. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، الرسائل، قم، اسماعیلیان، 1410ق.
  18. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، کتاب البیع، تهران، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق.
  19. موسویان، سیدعباس، و حسین میثمی، «نظریه ”اختصاص جبران کاهش ارزش پول به بعد از سررسید“ با تأکید بر قاعده ”اقدام“ و ”ممنوعیت ضرر“»، دوفصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، سال نهم، شماره 1 (پیاپی 17)، پاییز و زمستان 1396ش.
  20. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404ق.
  21. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، «احکام فقهی کاهش ارزش پول»، مجله فقه اهل بیتŒ، سال اول، شماره 2، تابستان 1374ش.
  22. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، قراءات فقهیة معاصره، قم، مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، 1431ق.
  23. یوسفی، احمدعلی، «بررسی فقهی نظریه‌های جبران کاهش ارزش پول (1)»، مجله فقه اهل بیتŒ، سال هشتم، شماره 30، تابستان 1381ش. (الف)
  24. یوسفی، احمدعلی، «بررسی فقهی نظریه‌های جبران کاهش ارزش پول (2)»، مجله فقه اهل بیتŒ، سال هشتم، شماره 31، پاییز 1381ش. (ب)
  25. یوسفی، احمدعلی، ربا و تورّم (بررسی تطبیقی جبران کاهش ارزش پول و ربا)، قم، اندیشه و دانش معاصر، 1381ش. (ج)