نقش ماهیت وکالت در بازشناسی مصادیق متمایز آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه قم

2 دانشیار حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه قم

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه قم

چکیده

اگرچه مواد 656 و 657 قانون مدنی به عقد بودن وکالت حکم کرده‌اند،
اما مفاد مواد 680 و 681 را می‌توان متعارض با عقد بودن وکالت دانست. علت تعارض در مواد مذکور را می‌توان در عدم تبیین ماهیت نهاد وکالت جستجو کرد. با بررسی آراء موجود می‌توان دریافت که تمامی ماهیت‌های حقوقی ممکن
به نهاد وکالت نسبت داده شده است. برخی آن را عقد، عده‌ای آن را ایقاع، قائلی آن را چیزی میان عقد و ایقاع، و دیدگاهی آن را ایقاع مرکب دانسته است. همچنین برخی وکالت را از زمره اعمال حقوقی خارج و آن را واقعه حقوقی به شمار آورده‌اند. در نوشتار حاضر، این نظر حاصل شد که هریک از صاحبان دیدگاه‌های فوق، به وجهی از وکالت نظر انداخته و آن مصداق را به‌عنوان ماهیت وکالت انتخاب کرده‌اند؛ حال آنکه به نظر می‌رسد وکالت دارای قدر جامعی است که می‌تواند مصادیق عقدی، ایقاعی و حتی مصداق غیرانشایی را در خود جای دهد. براین‌اساس می‌توان وکالت را دارای معنای واحدی دانست که مصادیق متعددی دارد. تعارض میان مواد قانون مدنی درخصوص وکالت از این طریق قابل حل، و مصادیق مختلفی از وکالت در قانون قابل شناسایی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of the Nature of Advocacy in Recognition of Its Distinct Examples in Civil Code

نویسندگان [English]

  • mohammad mahdi azizollahi 1
  • Sayyid Mahdi Dadmarzi 2
  • ALI JAVADIEH 3
1 Assistant professor of Private Law, Faculty of Law, University of Qom
2 Associate professor of Private Law, Faculty of Law, University of Qom
3 PhD student in Private Law, Faculty of Law, University of Qom
چکیده [English]

Although Articles 656 and 657 of the Civil Code of the Islamic Republic of Iran have ruled that advocacy is a contract, the provisions of Article 680 and Article 681 can be considered contradictory to advocacy as contract. The cause of conflict in these articles can be found in the absence of explaining the nature of the legal institution. It can be concluded by examining the existing opinions, that all possible legal natures have been attributed to the advocacy institution. Some have considered it to be a contract, some have called it unilateral legal act, some have considered it to be something between a contract and unilateral legal act, and some have considered it to be a compound unilateral legal act. It was concluded in the present paper that each of the owners of the above opinions has looked at advocacy and considered that case as the nature of the advocacy, while it seems that advocacy has a comprehensive value (up to the comprehensive) that can hold contractual, unilateral legal act and even non-initiative instances. It is possible to consider advocacy due to this recognition as having a single meaning that has many examples. The conflict between the articles of the Civil Code concerning advocacy will be resolved in this way and various instances of advocacy can be identified in law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Advocacy
  • Article 681 of the Civil Code
  • Juridical act
  • Juridical fact
  • Legal advocacy

مراجع

  1. ابن‌منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، قم، نشر ادب حوزه، 1363ق.
  2. اصفهانی، محمدحسین، حاشیة کتاب المکاسب، تحقیق عباس محمد آل‌سباع، قم، محقق، 1419ق.
  3. امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1391ش.
  4. انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
  5. باقری، احمد، محمدعلی راغبی، و مصطفی درزی رامندی، «بازپژوهی فقهی ـ حقوقی در تقسیم اعمال حقوقی»، دوفصلنامه پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی، سال هفتم، شماره 1 (پیاپی 13)، پاییز و زمستان 1397ش.
  6. بیات، فرهاد، و شیرین بیات، حقوق مدنی (شرح جامع قانون مدنی)، تهران، ارشد، 1396ش.
  7. پژوهشکده استخراج و مطالعات رویه قضایی، مجموعه آرای قضایی دادگاه تجدیدنظر استان تهران (حقوقی)، تهران، پژوهشگاه قوه قضاییه، 1391ش.
  8. توکلی‌کیا، امید، «برزخ بین عقد و ایقاع (ماهیت ثالث در اعمال حقوقی)»، فصلنامه دانشنامه‌های حقوقی، سال دوم، شماره 4، پاییز 1398ش.
  9. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1412ق.
  10. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1413ق.
  11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، الفارق (دائرةالمعارف عمومی حقوق)، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1386ش.
  12. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1367ش.
  13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1388ش.
  14. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق مدنی؛ وصیت، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1390ش.
  15. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دائرةالمعارف حقوق مدنی و تجارت (حقوق تعهدات عقود و ایقاعات)، تهران، بنیاد راستا، 1357ش.
  16. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، فلسفه اعلی در علم حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1389ش.
  17. حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1418ق.
  18. حیاتی، علی‌عباس، «اداره فضولی اموال دیگری در حقوق مدنی ایران، با مطالعه تطبیقی در حقوق مصر و فرانسه»، مجله حقوقی و قضایی دادگستری، شماره 37، زمستان 1380ش.
  19. خوانساری، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1405ق.
  20. دادمرزی، سیدمهدی، و اعظم حیدری، «مطالعه تطبیقی ماهیت جعاله در فقه امامیه، حقوق ایران و غرب»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال پنجم، شماره 2 (پیاپی 16)، تابستان 1397ش.
  21. زندی، محمدرضا، رویه قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران در امور مدنی (9)، تهران، جنگل جاودانه، 1390ش.
  22. سلطان، انور، النظریة العامة للالتزام ـ مصادر الالتزام، مصر، دار المعارف، 1958م.
  23. سلطان‌قیس، زکیه، ماهیت حقوقی وکالت بلاعزل و نقش آن در معاملات اموال غیرمنقول، به راهنمایی علیرضا لطفی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمی، 1395ش.
  24. شهیدی، مهدی، حقوق مدنی (جلد اول: تشکیل قراردادها و تعهدات)، تهران، مجد، 1392ش.
  25. شهیدی، مهدی، حقوق مدنی (جلد دوم: اصول قراردادها و تعهدات)، تهران، مجد، 1391ش.
  26. شیبانی، علی، بررسی تطبیقی اذن و آثار آن در فقه مذاهب اسلامی، به راهنمایی سیدعلی پورمنوچهری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تابستان 1391ش.
  27. صیادی کوشک‌قاضی، ابوذر، رضا عباسیان، و سیدمحمدهادی مهدوی، «بررسی ماهیت و خصوصیات اذن در تصرف»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال چهاردهم، شماره 53، پاییز 1397ش.
  28. طباطبایی حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دار التفسیر، 1374ش.
  29. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422ق.
  30. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1421ق.
  31. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1420ق.
  32. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، تکملة العروة الوثقی، قم، کتاب‌فروشی داوری، 1414ق.
  33. عابدی، محمد، علی ساعت‌چی، و فرزاد جاویدی آل‌سعدی، «وکالت در مقام بیع»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال سوم، شماره 8، پاییز 1393ش.
  34. عابدیان، میرحسین، مجتبی اسدزاده، و علی فیروزمند، در تکاپوی عدالت (آراء دیوان عالی کشور در امور مدنی)، تهران، میزان، 1388ش.
  35. عبده بروجردی، محمد، کلیات حقوق اسلامی، تهران، رهام، 1380ش.
  36. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقهاء، قم، مٶسسة آلالبیتŒ لاحیاء التراث، 1414ق.
  37. علی‌اکبری بابوکانی، احسان، و محمد حکیم‌جوادی، «واکاوی فقهی ـ حقوقی ماهیت وکالت (عقد یا ایقاع مرکب)»، فصلنامه فقه و اصول (مطالعات اسلامی سابق)، سال پنجاهم، شماره 3 (پیاپی 114)، پاییز 1397ش.
  38. عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، امیرکبیر، 1363ش.
  39. فرج‌زاده، زهرا، و محسن ایران‌منش، «بررسی و تبیین ابعاد حقوقی قائم‌مقامی»، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، سال سوم، شماره 2، تابستان 1396ش.
  40. فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، تهران، دانشگاه تهران، 1369ش.
  41. قدیری، محمدحسن، البیع، تقریر دروس خارج امام خمینی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1407ق.
  42. قنواتی خلف‌آبادی، جلیل، نظریه کلی نمایندگی در حقوق ایران و انگلیس، به راهنمایی حسین صفائی، رساله دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، پاییز 1380ش.
  43. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی؛ الزام‌های خارج از قرارداد: ضمان قهری، تهران، دانشگاه تهران، 1379ش.
  44. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی؛ ایقاع (نظریه عمومی ـ ایقاع معین)، تهران، میزان، 1384ش.
  45. کاتوزیان، ناصر، دوره حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها، جلد اول، تهران، انتشار، 1393ش.
  46. کاتوزیان، ناصر، دوره حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم، تهران، میزان، 1394ش.
  47. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ اعمال حقوقی (قرارداد ـ ایقاع)، تهران، انتشار، 1391ش. (الف)
  48. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ درس‌هایی از عقود معین، تهران، میزان، 1391ش. (ب)
  49. کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، میزان، 1392ش.
  50. کرکی عاملی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414ق.
  51. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الحدیث، 1429ق.
  52. محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
  53. محقق داماد، سیدمصطفی، «نوآوری‌های طباطبائی یزدی در وکالت و نقد آن»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 63، پاییز 1392ش.
  54. مسعودی تفرشی، بابک، «وکالت ظاهری در حقوق اروپا و تجارت بین‌الملل»، مجله کانون وکلا، شماره‌های 200 و 201، بهار و تابستان 1387ش.
  55. معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، 1371ش.
  56. مغنیه، محمدجواد، فقه الامام جعفر الصادق‰، بیروت، دار الجواد، 1982م.
  57. ملیحی، سیدمصطفی، «مفهوم‌شناسی اذن و آثار آن در فقه امامیه با تکیه بر آیات و روایات»، دوفصلنامه پژوهش دینی، سال هفدهم، شماره 35، پاییز و زمستان 1396ش.
  58. موسوی بجنوردی، سیدحسن بن آقابزرگ، القواعد الفقهیه، قم، الهادی، 1377ش.
  59. مهرابی، فرهاد، «آثار اذنی یا عهدی بودن وکالت»، مجله کانون وکلا، شماره 210، پاییز 1389ش.
  60. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404ق.
  61. نصیرزاده شهری، رسول، «بررسی فقهی حقوقی تفویض وکالت»، ماهنامه آفاق علوم انسانی، سال چهارم، شماره 37، اردیبهشت 1399ش.
  62. نعمت‌اللهی، اسماعیل، و سیدرضا مسعودیان‌زاده، «معیار بازشناسی عقد از ایقاع»، دوفصلنامه فقه و حقوق اسلامی سابق (فصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی معاصر)، سال ششم، شماره 11، پاییز و زمستان 1394ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار