مسئولیت‌ مدنی بانک در مورد صندوق امانات؛ مطالعۀ موردی: سرقت از بانک ملی شعبۀ دانشگاه شهر تهران

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.

2 دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

از خدمات بانک‌ها به مشتریان ارائۀ صندوق امانات است. مسئولیت مدنی بانک در قبال ورود خسارت به دارایی مشتریان در این صندوق‌ها و حدود این مسئولیت، از مسائل جالب توجهی است که بعد از حادثۀ سرقت از صندوق امانات بانک ملی شعبۀ دانشگاه در 13 خرداد 1401 در تهران، پژوهش دربارۀ آن اهمیت بیشتری یافته است. این مسئولیت از جهات مختلف قابل تحلیل است. اولاً مادۀ 35 قانون پولی و بانکی اصولاً بانک‌ها را در قبال زیان‌های ناشی از عملیات بانکی مسئول می‌داند. ثانیاً ماهیت حقوقی این صندوق‌ها محل اختلاف بوده که پذیرش هر دیدگاهی در حدود مسئولیت اثرگذار است. ثالثاً شرط عدم مسئولیت (مادۀ 7 آیین‌نامه صندوق‌های اجاره‌ای بانک ملی) که قرارداد بر اساس آن به امضای مشتریان رسیده است. جستار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با تأکید بر حادثۀ سرقت بانک ملی، سعی داشته تا مسئولیت بانک در قبال مال‌باختگان را از جنبه‌های مزبور ارزیابی کند. نتایج پژوهش حکایت دارد که بانک ملی از لحاظ حقوقی نسبت به حادثۀ یاد‌شده، مسئول بوده و شرط عدم مسئولیت مقررشده در آیین‌نامۀ صندوق، به واسطۀ تقصیر سنگین بانک قابل استناد نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Civil Liability of the Bank Regarding Safe Deposit Boxes: A Case Study of the Robbery at the National Bank Dānishgāh Branch

نویسندگان [English]

  • Jafar Zanganeh Shahraki 1
  • Seyed Mostafa Milani 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.
2 PhD Student in Private Law, Faculty of Law and Political Science, Tehran University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The provision of safe deposit boxes is one of the services that banks offer to their customers. The bank’s civil liability for any damage to customers’ assets stored in these safes, along with the extent of this liability, has gained significant attention following the robbery incident at the Melli Bank safe deposit box facility on May 24, 2022, in Tehran. This liability can be examined from various perspectives. Firstly, Article 35 of the Banking and Monetary Law of the Country generally holds banks liable for damages arising from banking operations. Secondly, the legal nature of these funds (deposits) is a subject of dispute, and the acceptance of any viewpoint affects the extent of liability. Thirdly, the condition of non-liability (Article 7 of the National Bank’s Leasing Funds Regulations) is the basis on which the contract has been signed by the customers. This article employs a descriptive-analytical approach to assess Bank Melli’s responsibility towards the victims of the robbery incident. The findings reveal that Bank Melli bears legal responsibility for this event, and the non-liability clause outlined in the Fund’s bylaws (regulation or provision) cannot be invoked due to the bank’s gross failure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil Liability of Bank
  • Trust Fund
  • Non-Liability Clause
  • Gross failure

مراجع

  1. آیین‌نامۀ صندوق‌های اجاره‌ای بانک ملی. دسترس‌پذیر در: https://bmi.ir/fa/uploadedfiles/archivefiles/2024_02_27/317d5dda5f1c6a873919.pdf
  2. بینام، امیرطاها (خبرنگار). (21 خرداد 1401). جزئیات جدید از سرقت صندوق امانات بانک ملی/انتقاد از وضعیت امنیت شعبه بانک. خبرگزاری ایسنا. ir/xdLNLJ
  3. پایگاه اطلاع‌رسانی تابناک. (16 خرداد 1401). جزئیات سرقت از صندوق امانات شعبۀ بانک ملی. https://www.tabnak.ir/004i7A
  4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1357ش). دائرة‌المعارف حقوق مدنی تجارت. تهران: چاپخانۀ مشعل آزادی.
  5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1388ش). الفارق:دائرة‌المعارف عمومی حقوق.ج2، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  6. حاجی‌نوری، غلامرضا. (1397ش). معیارهای تشخیص انتساب زیان به مهندسان ذی‌ربط ساختمان: با مطالعۀ تطبیقی در حقوق فرانسه. فقه و حقوق اسلامی، 9(17)، ص33-55. https://doi.org/10.22034/law.2018.8994
  7. حکیم، سید محسن. (بی‌تا). مستمسک العروة الوثقى. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  8. حمدی، حسین؛ و سلطانی، میلاد. (1399ش). سنجش قراردادهای الحاقی عملیات بانکی با قاعدۀ عدالت و ممنوعیت ربا. اقتصاد و بانکداری اسلامی، 9(30)، 201-218.
  9. خبرگزاری صداوسیما (21 خرداد 1401). ضعف سیستم ایمنی بانک پلیس را دیر از سرقت بانک ملی مطلع کرد. خبرگزاری صداوسیما. https://www.iribnews.ir/00EZFx
  10. خبرگزاری مهر (21 خرداد 1401). سردار قنبری تشریح کرد؛ ناگفته‌های سرقت بانک ملی/ عدم رعایت ابتدایی‌ترین نکات ایمنی. خبرگزاری مهر. com/xXRmT
  11. خبرگزاری خبرآنلاین (17 خرداد 1401). اطلاعیۀ بانک ملی در خصوص جبران اموال مسروقه. خبرآنلاین. ir/xhWzZ
  12. دادگاه عمومی تهران (1391ش). عنوان: «تقصیر سنگین شرط عدم مسئولیت». (رأی شعبۀ 182، به شمارۀ 9109970270100731 مورخ 20/6/1391). https://ara.jri.ac.ir/Judge/Text/187/
  13. درویشی، یوسف (خبرنگار). (20 خرداد 1401). رئیس‌پلیس پایتخت: بخش اعظم اموال مسروقۀ مردم از بانک ملی کشف شد. خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). irna.ir/xjJFKy
  14. دیانی، عبدالرسول؛ و عشق‌پور، منصور. (1395ش). مراتب تقصیر در حقوق مسئولیت مدنی ایران و آثار مترتب بر آن. کانون وکلای دادگستری اردبیل، ش2، 79-98.
  15. روزنامۀ اعتماد (21 خرداد 1401). سارقان صندوق امانات بانک ملی 48ساعته دستگیر شدند؛ بخش اعظمی از اموال مردم تاکنون کشف شده است. روزنامۀ اعتماد، (ص11). https://B2n.ir/m29652
  16. روستا سکه‌روانی، محمدجواد؛ طبایی، مهشیدسادات؛ امینی، منصور؛ جمالی، جعفر. (1398ش). بررسی شرط عدم مسئولیت بیمه‌گر در قراردادهای بیمۀ مسئولیت پزشکان و پیراپزشکان. حقوق پزشکی، 13(49)، 65-85.
  17. سعادت مصطفوی، سید مصطفی؛ و تاتاری، محمدمهدی. (1392ش). تحلیل عقد حفاظت در نظام حقوقی ایران با مطالعۀ تطبیقی در حقوق فرانسه. پژوهش‌نامۀ حقوق اسلامی، 14(37). 101-128. https://doi.org/10.30497/law.2013.1490
  18. سنهوری، عبدالرزاق احمد. (1958م). عقد الایجار. بیروت: انتشارات محمد الدایه.
  19. شکری، زهرا، (خبرنگار). (24 مرداد 1401ش). شرایط بیمۀ صندوق امانات اجاره‌ای بانک‌ها اعلام شد. خبرگزاری ایسنا. بازیابی‌شده از: ir/xdMcPy
  20. شهیدی، مهدی. (1377ش). سقوط تعهدات. تهران: نشر حقوق‌دان.
  21. عاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی). (1375ش). الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه. قم: اسماعیلیان.
  22. صفایی، سید حسین؛ و رحیمی، حبیب‌الله. (1395ش). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: سمت.
  23. صفایی، سید حسین. (1392ش). تأثیر تقصیر عمدی یا سنگین در شرط عدم مسئولیت. فصلنامه رأی، 2(3)، 7-24. https://doi.org/10.22106/jcr.2013.21517
  24. صفایی، سید حسین. (1364ش). مفهوم تقصیر سنگین در ارتباط با شرایط عدم مسئولیت. مجله حقوقی بین‌المللی، 4(4)، 175-219. https://doi.org/10.22066/cilamag.1985.18451
  25. کاتوزیان، ناصر. (1382ش). الزام‌های خارج از قرارداد ضمان قهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  26. کاتوزیان، ناصر. (1398ش). عقود معین، (جلد 1). تهران: گنج دانش.
  27. کاتوزیان، ناصر. (1392ش). عقود معین، (جلد 4). تهران: شرکت سهامی انتشار.
  28. کاتوزیان، ناصر. (1380ش). قواعد عمومی قراردادها، (جلد 1). تهران: شرکت سهامی انتشار.
  29. محقق داماد، سید مصطفی؛ و مرادی، یاسر. (1397ش). تحلیل مسئولیت بانک‌ها در قبال مشتریان؛ موانع و راهکارها. اقتصاد اسلامی، 18(72)، 95-120.
  30. محقق داماد، سید مصطفی. (1406ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  31. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (1412ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  32. مهرعلی‌زاده، محمدفاضل؛ و مقدم، عیسی. (1395ش). ماهیت حقوقی صندوق امانت. در: نخستین همایش ملی علوم اسلامی حقوق و مدیریت. قم. دسترس‌پذیر در: https://civilica.com/doc/534353
  33. میرشکاری، عباس. (1392ش). مسئولیت مدنی بانک‌ها. فصلنامه رأی، 2(2)، 59-70. https://doi.org/10.22106/jcr.2013.21510
  34. نجفی، محمدحسن. (1362ق). جواهر الکلام، (جلد 39). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  35. نکویی، محمد. (1389ش). ماهیت شرط عدم مسئولیت در حقوق ایران و انگلیس. تحقیقات حقوقی، 13(2)، 76-51.
  36. نکویی، محمد. (1393ش). مصادیق بطلان شرط عدم مسئولیت (مطالعۀ تطبیقی). مطالعات حقوق خصوصی، 44(2)، 253-273. https://doi.org/10.22059/jlq.2014.51867.
  37. واهبی، اسماعیل؛ و ربانی موسویان، سید علی. (1399ش). شرط عدم مسئولیت قراردادی مهندس ناظر از دیدگاه فقه و حقوق موضوعه. حقوق اسلامی، 17(66)، 153-181.
  38. Mazeaud, H., Mazeaud, L., & Mazeaud, J. (1995). Leçons de Droit Civil (7th ed., Vol. 3). Paris: Editions Montchrestien.

 

آموزه های فقه مدنی
دوره 16، شماره 30
دی 1403
صفحه 89-111

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار