بررسی مسئولیت واگذاری اراضی مستثنیات ناشی از خطا در تشخیص اراضی ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانشیار دانشگاه قم

3 استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

4 کارشناس منابع طبیعی

چکیده

در یک تقسیم‌بندی کلان زمین، اراضی کشور به دو قسمت اراضی ملی و اراضی مستثنیات تقسیم می‌گردد که در مرحله اجرای قانون ملی شدن، گاهی اراضی مستثنیات به عنوان اراضی ملی تشخیص داده شده و سپس به منظور بهره‌برداری برای ایجاد طرح‌های خدماتی، صنعتی و کشاورزی به اشخاص ثالث واگذار می‌گردد. نیک روشن است که ممیزی و تشخیص اراضی ملی نیز مانند سایر فعالیت‌های بشری، فرایندی آمیخته با خطای انسانی است و در حقیقت، پرسش اصلی این تحقیق آن است که مسئولیت جبران خسارات مجریان طرح‌های واگذاری که به علت خطا و اشتباه در ملی‌انگاری اراضی مستثنیات رخ می‌دهد، بر عهده کیست؟ آیا دولت با وصف کلیِ دولت مسئول است یا عاملان دولت یعنی دستگاه‌های اجرایی همچون مرجع تشخیص یا مرجع واگذاری مسئول می‌باشند یا کارگزاران دولت یعنی اشخاص حقیقیِ صاحب سمت در فرایند ممیزی و تشخیص اراضی ملی مانند ممیز یا جنگل‌دار مسئول جبران خسارت بوده و یا شخص خاصی ضامن نیست؟ این نوشتار، نخست به مطالعه فرایند تشخیص اراضی ملی و سپس به بررسی واگذاری نادرست، مسئولیت مراجع مربوطه در جبران خسارات وارده و همچنین به ضمان درک ناشی از اشتباه در تشخیص اراضی ملی از دیدگاه قانون مدنی و قوانین و مقررات خاص پرداخته است. دستاورد این جستار که به روش تحلیلی ـ توصیفی نگارش یافته، این است که اصولاً دولت یا اشخاص دولتی یعنی مرجع تشخیص و مرجع واگذاری، به خاطر عدم تقصیر شخصی و اداری و اینکه تشخیص و واگذاری اراضی ملی، عملی حاکمیتی می‌باشد، مسئول جبران خسارات مجری طرح واگذاری نیستند و مرجع واگذاری نیز صرفاً موظف به استرداد ثمن یا اجاره‌بهاست و غراماتی چون کاهش ارزش پول و هزینه سرمایه‌گذاری بر عهده دولت نیست. در انتها نیز چند راه حل جهت جلوگیری از تبعات واگذاری اراضی مستثنیات پیشنهاد شده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Investigation of Liability for Delegating of Excluded Lands Caused by Fault in the National Lands Detection

نویسندگان [English]

  • Majid Reza Shaykhi Nasrabadi 1
  • Sayyid Hassan Vahdati Shubairi 2
  • Muhammad Ali Saeedi 3
  • Sayyid Saeed Mousavinejad Naeini 4
1 PhD student in Private Law
2 Associate professor at University of Qom
3 Assistant professor at Razavi University of Islamic Sciences
4 Bachelor of Natural Resources
چکیده [English]

The country’s lands in a large (major) land division are divided into two parts, national lands and excluded lands, which in the implementation of the law of nationalization, sometimes the excluded lands are detected as national lands and then delegated (disposed) to third parties for exploitation to create service, industrial and agricultural projects. It is obvious that the detection of national lands like other human activities is a process mixed with human error and in fact, the main question of this research is who is liable for compensating the losses of the executors of the delegated (disposal) projects, which occurs due to errors and mistakes in the nationalization of the excluded lands? Is the government liable with the general description of the state, or are the agents of the state, i.e., the executive agencies, such as the verifying authority or the delegating authority liable, or are the government’s agents, i.e., relevant natural persons in the national lands detection process such as the distinguisher or forester, liable for compensation or not a particular person is not liable? This article first studies the process of verifying national lands and then investigates wrongful delegation, the liability of the relevant authorities to compensate for the damages, and also, studies the liability for the compensation caused by fault in detecting national lands from the perspective of civil law and special legislation. The result of this research, which is written in an analytical-descriptive method, is that basically, the government or government entities, i.e., the verifying authority and the delegating authority for not having personal and administrative fault and that the detection and delegation of national lands are sovereign acts (jobs), are not liable for compensating the losses of the executor of the delegated project and the transfer authority is only obliged to restitute the price or rent, and the government is not liable for compensations such as devaluation of money and investment costs. Finally, some solutions have been proposed to prevent the consequences of the delegation of excluded lands.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wrong detection of national lands
  • Liability for distinguishing of national lands
  • State liability
  • Unauthorized delegation
  • Belonging to another person (Arabic: مُسْتَحَقٌّ لِلْغَیْر)

مراجع

  1. السان، مصطفی، «نظریه مسئولیت مدنی دولت در قبال حوادث طبیعی»، پژوهش حقوق و سیاست، سال دهم، شماره 24، بهار و تابستان 1387 ش.
  2. امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، چاپ هشتم، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1391 ش.
  3. امیرارجمند، اردشیر، و مشتاق زرگوش، «تقصیر در حقوق مسئولیت مدنی دولت؛ مطالعه تحلیلی ـ تطبیقی»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 49، بهار و تابستان 1388 ش.
  4. ایروانی، جواد، و رضا حق‌پناه، «بررسی قاعدۀ فقهی، کلامی ”عدم مٶاخذه و مسئولیت فرد در قبال عملکرد دیگری“»، فصلنامه مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهل و پنجم، شماره 93، تابستان 1392 ش.
  5. باریکلو، علیرضا، مسئولیت مدنی، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1384 ش.
  6. پیران، حسین، مسائل حقوقی سرمایه‌گذاری بین‌المللی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1389 ش.
  7. توکلی، بابک، علی صالحی، و برمک اسلامی، روند رسیدگی به پرونده‌های حقوقی در جنگل و قوانین مرتبط با آن، رشت، حق‌شناس، چاپخانه توکل، 1390 ش.
  8. رستمی، ولی، و رضا رشیدی، «نقد و تحلیل نظریه خدمات عمومی و اصول حاکم بر آن، مبتنی بر آموزه‌های اسلامی»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال بیست و دوم، شماره 4 (پیاپی 86)، زمستان 1396 ش.
  9. روحانی، فٶاد، تاریخ ملی شدن صنعت نفت ایران، چاپ دوم، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، 1353 ش.
  10. زرگوش، مشتاق، حقوق اداری؛ تملک املاک، شبه تملک‌ها و سلب مالکیت از سرمایه‌ها توسط دولت، تهران، میزان، 1391 ش.
  11. سامانی، احسان، و سیدحسن وحدتی شبیری، «تحلیل فقهی حقوقی مسئولیت مدنی دولت نسبت به اعمال زیانبار حاکمیتی در قبال شهروندان»، فصلنامه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، سال سوم، شماره 6، بهار 1400 ش.
  12. شیروی، عبدالحسین، حقوق نفت و گاز، چاپ دوم، تهران، میزان، 1390 ش.
  13. صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ترجمه منوچهر صانعی درّه‌بیدی، تهران، حکمت، 1366 ش.
  14. طباطبایی بروجردی، سیدحسین، نهایة الاصول، تهران، تفکر، 1415 ق.
  15. طباطبایی مٶتمنی، منوچهر، حقوق اداری، تهران، سمت، 1379 ش.
  16. عبداللهی، عبدالکریم، قواعدی از فقه، تهیه دفتر تبلیغات اسلامی ـ شعبه خراسان رضوی، قم، بوستان کتاب، 1388 ش.
  17. قاسمی حامد، عباس، حقوق اقتصادی، تهران، دراک، زمستان 1394 ش.
  18. کاتوزیان، ناصر، الزام‌های خارج از قرارداد: ضمان قهری، تهران، دانشگاه تهران، 1374 ش.
  19. همو، اموال و مالکیت، چاپ سوم، تهران، دادگستر، 1378 ش.
  20. همو، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ سی و چهارم، تهران، میزان، 1391 ش.
  21. محقق داماد، سیدمصطفی، فقه پزشکی، تهران، حقوقی، 1389 ش. (الف)
  22. همو، قواعد فقه؛ بخش مدنی (مالکیت ـ مسئولیت)، تهران، علوم اسلامی، 1389 ش. (ب)
  23. مخدوم، مجید، شالوده آمایش سرزمین، چاپ ششم، تهران، دانشگاه تهران، 1384 ش.
  24. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، القواعد الفقهیه و الاجتهاد و التقلید (تهذیب الاصول)، تقریر جعفر سبحانی تبریزی، قم، دار الفکر ـ اسماعیلیان، 1382 ق.
  25. همو، صحیفه امام؛ مجموعه آثار امام خمینی، تهران، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1366 ش.
  26. میرداداشی، سیدمهدی، «مبانی فقهی حقوقی مسئولیت مدنی دولت»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال دهم، شماره 37، تابستان 1392 ش.
  27. هوشمند فیروزآبادی، حسین، حسین جاور، و طاها زرگریان، «مسئولیت مدنی دولت در قبال رفتار زیانبار حاکمیتی»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال بیست و پنجم، شماره 2 (پیاپی 96)، تابستان 1399 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار