بررسی فقهی – حقوقی مالکیت معادن با نگاهی به حقوق استرالیا و آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

عدم تنقیح مبانی نظری سبب تکثر تعارض قوانین حوزه معدن گردیده است. قانون مدنی تحت تأثیر فقه امامیه در موضوع مالکیت معادن، این منابع را واجد تملک خصوصی دانسته است، درحالی‌که در سال 1377 به‌منظور حفظ حاکمیت دولت بر ذخایر معدنی، قانون معادن جدید به تصویب رسید و مالکیت عمومی معادن را تثبیت نمود. در مقابل، دو نظام حقوقی استرالیا و آمریکا از نظام‌های پیشرو با مبانی منسجم در حوزه معدن می‌باشند. در این مقاله سعی شده با روش توصیفی ـ تحلیلی مالکیت معادن در حقوق ایران، استرالیا و آمریکا مورد بررسی قرار گیرد و نیز قواعد حقوق معادن استرالیا و آمریکا درخصوص مالکیت اشخاص بر مواد معدنی بعد از صدور پروانه‌های متعدد و دیدگاه‌های مربوط به مالکیت معادن در فقه امامیه بررسی شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که درخصوص مالکیت معادن باید تفسیری ارائه شود که خللی به مالکیت خصوصی وارد نگردد تا امکان بهره‌برداری مناسب از ذخایر معدنی و اصلاح قوانین فراهم شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Jurisprudential-Legal Review of Ownership of Mines with a Look at Australian and American Law

نویسندگان [English]

  • Mahdi Adami 1
  • Jalal Soltan Ahmadi 2
1 PhD student in Private Law, Payam-e Noor University, Tehran, Iran
2 Assistant professor, Dept. of Law, Payam-e Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The failure of rectification of theoretical foundations has led to a plurality of conflicting laws in the field of mining. Civil Code of the Islamic Republic of Iran under the influence of Jaʿfarī jurisprudence on mine ownership considers these resources to be private ownership, while in 1998 in order to preserve the sovereignty of the state over mineral deposits, the new mining law was ratified and established state ownership of mines. In contrast, the two legal systems of Australia and the United States are the leading systems with a coherent basis in the field of mining. It is tried in this article to investigate the methods of mining ownership in the Islamic Republic of Iran, Australia and the United States and it is also tried to investigate the rules of Australian and American mining law on ownership of minerals by individuals after the issuance of multiple licenses and views on ownership of mines in Jaʿfarī jurisprudence. The results of the research show that an interpretation should be presented about the ownership of mines that does not interfere with private property to allow for proper exploitation of mineral deposits and amending the laws.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Possession
  • Property or rights belonging to no particular person (Arabic: مباحات)
  • Public property (Arabic: أنفال
  • ʾAnfāl)
  • Mining
  • Mining law

مراجع

  1. ابن‌اثیر جزری، مجدالدین ابوالسعادات مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، تحقیق و تصحیح محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان، 1367ش.
  2. ابن‌ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
  3. ابن‌فهد حلّی، جمال‌الدین احمد بن محمد اسدی، المهذّب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
  4. ابن‌منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر، 1414ق.
  5. اشتهاردی، علی‌پناه، مدارک العروه، تهران، دار الاسوه، 1417ق.
  6. انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب الخمس، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
  7. پیلوار، رحیم، و مریم رجبی، بررسی حقوق حاکم بر چاه‌های آب و قنات‌ها در ایران، چاپ دوم، تهران، انتشار، 1398ش.
  8. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، مکتبة الداوری، 1410ق.
  9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، چاپ ششم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1372ش.
  10. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1412ق.
  11. خامنه‌ای، سیدمحمد، مالکیت عمومی، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1375ش.
  12. خوانساری، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، چاپ دوم، تهران، مکتبة الصدوق، 1405ق.
  13. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران، 1377ش.
  14. رحمتی، مالک، نظام حقوقی حاکم بر مالکیت و قراردادهای مرتبط با بهره‌برداری از معادن در جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا با مطالعه تطبیقی در فقه اسلام، رساله دکتری رشته فقه و حقوق خصوصی، تهران، دانشگاه خوارزمی، 1398ش.
  15. زینلی‌نژاد فردوسیه، ابراهیم، و لادن فرومند، «حاکمیت بر معادن در فقه امامیه»، پنجمین همایش ملی فقه، حقوق و علوم جزا، 1396ش.
  16. صافی گلپایگانی، علی، ذخیرة العقبی فی شرح العروة الوثقی، قم، گنج عرفان، 1427ق.
  17. صالحی مازندرانی، محمد، و جواد سالمی، «وضعیت فقهی حقوقی معادن واقع در اراضی شخصی»، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره 21، پاییز و زمستان 1398ش.
  18. صدر، سیدمحمدباقر، اقتصادنا، قم، دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان، 1417ق.
  19. «ضرورت اصلاح نظام حقوق دولتی معادن»، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 4778، تاریخ 24/09/1398، خبر 3604913، دسترس‌پذیر در <https://donya-e-eqtesad.com>.
  20. طاهری، حبیب‌اللّٰه، حقوق مدنی (1و2)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1392ش.
  21. طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
  22. «ظرفیت‌های کم‌نظیر معادن ایران»، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 3433، تاریخ 12/12/1393، خبر 3267107، دسترس‌پذیر در <https://donya-e-eqtesad.com>.
  23. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
  24. عدل (منصورالسلطنه)، مصطفی، حقوق مدنی، قزوین، طه، 1387ش.
  25. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412ق.
  26. کاشف‌الغطاء، علی بن محمدرضا، النور الساطع فی الفقه النافع، نجف، مطبعة الآداب، 1381ق.
  27. کنعانی، محمدطاهر، تملک اموال عمومی و مباحات، تهران، میزان، 1387ش.
  28. لطیفی‌نیا، مهشید، اسناد معادن ایران (1300ـ1332ه‍.ش)، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، 1376ش.
  29. محقق داماد، سیدمحمد، کتاب الخمس، تقریر عبداللّٰه جوادی آملی، قم، دار الاسراء، 1418ق.
  30. مدنی، سیدجلال‌الدین، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، سروش، 1368ش.
  31. مشکینی اردبیلی، علی‌اکبر، مصطلحات الفقه، چاپ پنجم، قم، الهادی، 1419ق.
  32. مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
  33. موسوی خلخالی، سیدمحمدمهدی، الحاکمیة فی الاسلام، قم، مجمع اندیشه اسلامی، 1425ق.
  34. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، قم، دار العلم، بی‌تا.
  35. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، المستند فی شرح العروة الوثقی، تقریر علی غروی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  36. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418ق.
  37. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
  38. ولی‌زاده تروجنی، زهرا، سیر تحول رژیم حقوقی معادن در حقوق ایران، به راهنمایی عبدالرضا علیزاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه تهران ـ پردیس قم، 1395ش.
  39. Behre-Dolbear Group Inc, 2014 Ranking of Countries for Mining Investment, <https://dolbear.com/resources/where-to-invest-2014>.
  40. Blainey, Geoffrey, The Rush That Never Ended: A History of Australian Mining, 2003, <https://www.mup.com.au/books/the-rush-that-never-ended-paperback-softback>.
  41. Chambers, Robin H., “An Overview of the Australian Legal Framework for Mining Projects in Australia”, Senior Partner Chambers & Company International Lawyers, Melbourne, Australia, 2010, <http://www.chamberslawyers.com/wp-content/uploads/ downloads/2013/10/060518-Presentation-Eng.pdf>.
  42. Hancock Prospecting Pty Ltd announcements, <https://www.royhill.com.au/wp-content/
    uploads/2016/05/Roy-Hill-Wins-PMI-Project-Award-1.pdf>.
  43. Kahalley, Karol L., Kristin A. Nichols et Robert A. Bassett, “United States,” The Mining Law Review, 5th, Erik Richer La Flèche (Ed.), 2016.
  44. La Flèche, Erik Richer, The mining Law Review, 8th, 2019.
  45. Williams, David, Australian Journal of Legal History, 2003.
  46. <https://trove.nla.gov.au/newspaper/article/230772190nv, 1400/4/7>.
  47. <https://www.mimt.gov.ir/fa/general_content/161762, 1400/6/17>

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار