تأثیر فسخ قرارداد مشارکت در ساخت بر قراردادهای پیش‌فروش از منظر فقهی ـ حقوقی و قانون پیش‌فروش ساختمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق دانشگاه زابل

2 استادیار حقوق دانشگاه پیام نور

3 مربی گروه حقوق دانشگاه زابل

چکیده

یکی از قراردادهای رایج و پرکاربرد، قرارداد مشارکت در ساخت فیمابین مالک زمین و سازنده برای احداث واحدهای آپارتمانی است. در این بین، فسخ قرارداد مشارکت پیش از احداث آپارتمان‌های پیش‌فروش‌شده و تأثیر آن بر پیش‌خریداران سهم سازنده، یکی از موضوعات پرچالش و بحث‌برانگیز است. دیدگاهی که ماهیت عقد پیش‌فروش در قرارداد مشارکت در ساخت را بیع به معنای رایج و سنتی آن می‌داند، با تأثر از بحث تملیکی بودن عقد بیع و اصولی همانند اصل صحت و اصل عدم قهقرایی اثر فسخ و در عین حال بدون در نظر داشتن ماهیت و لوازم قرارداد مشارکت در ساخت، عقیده دارد که فسخ بعدی، تأثیری بر پیش‌فروش‌های قبلی ندارد. در مقابل به موجب دیدگاه دوم که پیش‌فروش سهم سازنده در قرارداد مشارکت در ساخت به عنوان یک قرارداد عهدی و مستمر را دارای عناصری متفاوت و خاص نسبت به مفهوم رایج و اصطلاحی بیع می‌داند، حتی با قرائت تملیکی از همه انواع عقد بیع و با در نظر داشتن اصل تراضی و ساختار قرارداد مشارکت در ساخت و وابستگی تام قرارداد پیش‌فروش به آن قرارداد، با فسخ قرارداد مشارکت قبل از اجرایی شدن آن، امکان تسلیم مبیع در بستر قرارداد مشارکت به مثابۀ مادر و پایۀ قراردادهای پیش‌فروش، منتفی و قراردادهای پیش‌فروش دچار انفساخ قهری می‌گردد. این نوشتار با تبیین و تحلیل ماهیت قرارداد مشارکت در ساخت و رابطه آن با قراردادهای پیش‌فروش در قالب تئوری مادر و جنین و عقد معلق و در نظر داشتن اصل حاکمیت اراده، به اثبات نظریه دوم رسیده است و آن را برطرف‌کننده برخی چالش‌های حقوقی قراردادهای پیش‌فروش آپارتمان ناشی از قرارداد مشارکت در ساخت در رویه قضایی ایران می‌داند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Effect of Repudiation (Termination) of the Contract of Construction Partnering on Futures Trading Contracts from Jurisprudential-Legal Perspective and the Code of Pre-Sale of Condominium

نویسندگان [English]

  • ghasem eslaminia 1
  • KIYAN FULADI 2
  • hamidreza parhamehr 3
1 Assistant professor of law at University of Zabol
2 Assistant professor of Law at Payame Noor University
3 Instructor of the Department of Law at University of Zabol
چکیده [English]

Construction partnering between the landowner and the builder for the construction of condominium contract is one of the most common and widely used contracts. In the meantime, one of the challenging and controversial issues is the repudiation (termination or cancellation) of construction partnering before the construction of pre-sale condominium and its impact on the pre-buyers of the condominium share. The view that considers the nature of the pre-sale contract in the contract of construction partnering as its common and traditional sense, with the effect of the issue of possessory of the contract of sale (Arabic: بَیْع, Bayʿ) and principles such as the principle of correctness (validity) and the principle of non- authorization of the impact of termination (repudiation) and at the same time, regardless of the nature and concomitants of the contract of construction partnering, believes that the subsequent termination does not affect the previous pre-sales. In contrast, according to the second point of view that considers the pre-sale of the builder’s share as a contractual and continuous covenant in the construction of condominium contract has different and specific elements than the common and term concept of sale (Arabic: بَیْع, Bayʿ) even with the knowing of ownership of all types of contracts of sale and considering the principle of mutual consent (agreement) and the structure of the construction partnering contract and complete dependence of the pre-sale contract on that contract with the termination of the partnering contract before its enforcement had been cancelled the possibility of delivery of the object of sale in the context of partnering contract as the mother and the basis of pre-sale contracts and pre-sale contracts are subjected into forcible automatic cancellation. This article has proved the second theory by explaining and analyzing the nature of the contract of construction partnering and its relationship with pre-sale contracts in the form of maternal-fetal attachment (MFA) and conditional contract and considering the principle of voluntarism (dominion of will or supremacy of will), and considers as a remover of some legal challenges of pre-sale apartment contracts resulting from construction partnering contract in Iran’s judicial precedent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Construction partnering contract
  • Repudiation (termination or cancellation)
  • Pre-sale
  • Apartment
  • Possessory
  • Object of sale
  1. افتخاری، جواد، حقوق مدنی (3)، کلیات عقود و حقوق تعهدات، تهران، میزان، 1382 ش.
  2. بنی‌هاشمی، سیدمهدی، انحلال و ابطال قرارداد در شرایط عمومی پیمان، تهران، جاودانه، جنگل، 1396 ش.
  3. پیرهادی، محمدرضا، انتقال مالکیت در عقد بیع، تهران، شالیزه، 1386 ش.
  4. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مٶسسة المعارف الاسلامیه، 1413 ق.
  5. چگنی، مهدی، و سعید سیاه‌بیدی کرمانشاهی، «بررسی فقهی و حقوقی اثر فسخ نسبت به قراردادهای سابق»، دوفصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، دوره دوازدهم، شماره 21، بهار و تابستان 1399 ش.
  6. حق‌شناس، فرهاد، شرایط و آثار قراردادهای پیش‌فروش آپارتمان، سنندج، علمی کالج، 1396 ش.
  7. خوبیاری، حامد، محمدصادق طباطبایی، علیرضا آرش‌پور، «بررسی جریان احکام فضولی در عقود عهدی از منظر فقه امامیه، حقوق ایران و انگلستان»، دوفصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، دوره دوازدهم، شماره 22، پاییز و زمستان 1399 ش.
  8. رحیمی، حبیب‌اللّٰه، و نسرین خدارحمی، «مطالعه تطبیقی قرارداد پیش‌فروش آپارتمان در حقوق ایران و انگلیس»، فصلنامه قضاوت، شماره 79، پاییز 1393 ش.
  9. زارعی، رضا، و لیلا رحیمی، «بررسی فقهی حقوقی تأثیر فسخ معامله مبنا بر معاملات تملیکی متعاقب»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال پانزدهم، شماره 57، پاییز 1398 ش.
  10. زندی، محمدرضا، بیع (88ـ83)؛ رویه قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران در امور مدنی، تهران، جنگل، 1390 ش.
  11. سنچولی، زینب، و محمدرضا کیخا، «نقد و تحلیل قول مشهور و قانون مدنی در بیع فضولی مبتنی بر قاعده ”العقود تابعة للقصود“»، دوفصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، دوره سیزدهم، شماره 24، پاییز و زمستان 1400 ش.
  12. شعاریان، ابراهیم، «ثمن نامعین در قراردادهای پیش‌فروش؛ موانع حقوقی و فقهی ـ راهکارها»، دوفصلنامه فقه و حقوق اسلامی، سال سوم، شماره 5، پاییز و زمستان 1391 ش.
  13. شهیدی، مهدی، حقوق مدنی 6؛ عقود معین 1 (بیع، معاوضه، اجاره، جعاله، قرض و صلح)، تهران، مجد، 1382 ش.
  14. صحرائی، محمد، زمان انتقال مالکیت در قراردادهای پیش‌فروش ساختمان، چاپ دوم، تهران، بهنامی، 1397 ش.
  15. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  16. صفایی، سیدحسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی (جلد دوم)؛ قواعد عمومی قراردادها، تهران، میزان، 1385 ش.
  17. طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مٶسسة آلالبیتŒ لاحیاء التراث، بی‌تا.
  18. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، حاشیة المکاسب، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1421 ق.
  19. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
  20. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، غایة المراد فی شرح نکت الارشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1414 ق.
  21. غروی نائینی، میرزامحمدحسین، المکاسب و البیع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  22. غریبه، علی، و ناصر مسعودی، «تحلیل فقهی و حقوقی قرارداد پیش‌فروش آپارتمان با تأملی بر انواع بیع»، فصلنامه فقه حقوق اسلامی، سال اول، شماره 2، بهار و تابستان1390 ش.
  • فاضل آبی، زین‌الدین حسن بن ابی‌طالب یوسفی، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  1. قاسمی، محسن، انتقال مالکیت در عقد بیع، تهران، دانشگاه امام صادق‰، 1382 ش.
  2. قبولی درافشان، سیدمحمدهادی، مفهوم بیع و تمایز آن از سایر قراردادها در حقوق ایران با بررسی تطبیقی در حقوق انگلیس، تهران، شلاک، 1386 ش.
  3. کاتوزیان، ناصر، دوره حقوق مدنی؛ عقود معین (جلد اول)، چاپ دهم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1387 ش.
  • کاتوزیان، ناصر ، دوره حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها (جلد پنجم): انحلال قرارداد، چاپ دوم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1376 ش.
  • کاتوزیان، ناصر ، دوره حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها (جلد چهارم): اجرای قرارداد، چاپ پنجم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1387 ش.
  1. کاتوزیان، ناصر ، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ نهم، تهران، میزان، 1383 ش.
  2. کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
  3. لطفی، اسداللّٰه، سلسله مباحث فقهی، حقوقی؛ عقد بیع، تهران، خرسندی، 1388 ش.
  • مرعشی نجفی، سیدشهاب‌الدین، منهاج المؤمنین، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1406 ق.
  1. مصطفوی، سیدمحمدکاظم، فقه المعاملات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423 ق.
  2. موسوی بجنوردی، سیدحسن بن آقابزرگ، القواعد الفقهیه، قم، الهادی، 1419 ق.
  3. موسوی بجنوردی، سیدمحمد بن حسن، قواعد فقهیه، چاپ سوم، تهران، عروج، 1401 ق.
  4. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، زبدة الاحکام، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
  5. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه ، کتاب البیع، تقریر خرم‌آبادی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1418 ق.
  6. نوین، پرویز، و عباس خواجه‌پیری، حقوق مدنی (6)؛ عقود معین (یک)، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1382 ش.
  7. هاشمی، سیدحسین، انحلال قراردادها در حقوق ایران و فرانسه، تهران، جنگل، 1392 ش.
  8. یوسف‌زاده، مرتضی، حقوق مدنی 6؛ عقود معین، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1390 ش.