شناسایی طلاق به عوض به عنوان یکی از اقسام طلاق در فقه امامیه و حقوق مدنی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر

2 استادیار دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه گلستان

3 استادیار گروه حقوق خصوصی, دانشکده حقوق و علوم سیاسی ,دانشگاه مازندران,بابلسر

چکیده

از جمله مباحث اختلافی میان فقها در باب طلاق آن است که آیا طلاقی که در مقابل پرداخت عوض از ناحیه زوجه به زوج واقع می‌شود، تنها به دو قسم طلاق خلع و مبارات خلاصه می‌شود و یا اینکه می‌توان در کنار این دو نوع از طلاق، قسم سومی نیز در نظر گرفت که طلاقِ به عوض به معنای خاص یا طلاق فدیه نامیده می‌شود. مشهور فقها اعتقاد دارند که با توجه به نصوصی از آیات و روایات، اخذ فدیه در مقابل طلاق از ناحیه مرد تنها در صورت وجود کراهت مجاز بوده (خلع و مبارات) و در صورت عدم وجود کراهت، حکم به عدم حلیت فدیه و رجعی بودن طلاق داده‌اند. اما مطابق با رأی غیر مشهور فقها به نظر می‌رسد که در آیه و روایات وارده، کراهت شرط لازم برای طلاق در مقابل اخذ فدیه نیست؛ بلکه تنها شرط ضروری برای انجام طلاق در مقابل پرداخت عوض آن است که بیم نقض حدود الهی میان زوجین وجود داشته باشد که این مورد اعم از کراهت است و بدون وجود کراهت نیز امکان نقض حدود اللّٰه و پذیرش وقوع طلاق به عوض وجود دارد. بنابراین با توجه به عدم وجود منع در شرع و قانون و عموماتی همچون عقد صلح می‌توان بر صحت چنین طلاقی نظر داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Acknowledgment of Divorce for Compensation (Talaq bi al-'Iwad) as a Type of Divorce in Imamiyah Fiqh and the Civil Code

نویسندگان [English]

  • Muhammad Farzanegan 1
  • somaye zohuri 2
  • Sayyed Hussein Husseini Moqadam 3
1 Assistant professor at University of Mazandaran
2 Assistant Professor of law , Golestan University
3 Assistant prof. at Univ. of Mazandaran
چکیده [English]

One of the debated issues among Islamic jurists is about divorce whether divorce for the payment of compensation by wife to her husband is concluded two types of divorce: khul and mubarrat or besides them it is possible to consider another divorce which is called divorce for compensation or Fidyah (Arabic: الفدیة meaning: expiation) divorce. The well-known Islamic jurists believe that with regard to some explicit statements within the noble Quran and hadiths, paying fidyah (Arabic: الفدیة‎) to husband to divorce his wife is permissible in the condition of disliking (khula and mubarrat) and in the circumstance of the absence of hate, they have issued Islamic ordinance that divorce is not permissible and it is revocable (raj'i). But according to the unwell-known jurists, it seems that within the revealed Quran verses and hadiths hate is not the necessary condition for divorce in compensation by fidya. But the only necessity for divorce in the payment of compensation ('iwad) is the fear of violating the divine law boundaries between spouses. This case includes hate and others. It is possible to occur the violation of the divine law boundaries without hate and to accept divorce for the payment of compensation ('iwad). Therefore, with paying attention to the lack of obstacle in Islamic law and law and the generalities such as sulh contract it can be considered the validity of such divorce.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divorce for the payment of compensation ('iwad)
  • Fidyah (Arabic: الفدیة‎)
  • Hate
  • The violation of the divine law boundaries
  • Couple (Husband and wife)
1. ابن ابی‌جمهور احسایی، محمد بن زین‌الدین علی بن ابراهیم، عوالی اللئالئ العزیزیة فی الاحادیث الدینیه، قم، دار سیدالشهداء‰ للنشر، 1405 ق.
2. ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1410 ق.
3. انصاری دزفولی، مرتضی بن محمدامین، صیغ العقود و الایقاعات، قم، مجمع اندیشه اسلامی، 1421 ق.
4. بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق خانواده، چاپ دوم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1376 ش.
6. همو، رهن و صلح، چاپ سوم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1378 ش.
7. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409 ق.
8. حسینی روحانی قمی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق‰، قم، دار الکتاب ـ مدرسه امام صادق‰ ، 1412 ق.
9. حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
10.خوانساری، آقا جمال‌الدین محمد بن آقا حسین بن محمد، التعلیقات علی الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، المدرسة الرضویه، بی‌تا.
11.سبحانی تبریزی، جعفر، نظام الطلاق فی الشریعة الاسلامیة الغرّاء، قم، مٶسسه امام صادق‰ ، 1414 ق.
12.سبزواری، محمدباقر بن محمدمٶمن، کفایة الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423 ق.
13.صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
14.صفایی، سیدحسین، و اسداللّٰه امامی، حقوق خانواده، چاپ یازدهم، تهران، دانشگاه تهران، 1387 ش.
15.طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
16.عاملی، شیخ بهاءالدین محمد بن حسین، و نظام‌الدین محمد بن حسین ساوجی، جامع عباسی و تکمیل آن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1429 ق.
17.عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، دار العلم، 1430 ق.
18.همو، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مٶسسة المعارف الاسلامیه، 1413 ق.
19.عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیه، بیروت، دار التراث ـ الدار الاسلامیه، 1410 ق.
20.علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423 ق.
21.فاضل موحدی لنکرانی، محمد، جامع المسائل، قم، امیر قلم، 1425 ق.
22.فاضل هندی، بهاءالدین محمد بن حسن اصفهانی، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق.
23.قمی، میرزا ابوالقاسم بن محمدحسن، رسائل المیرزا القمی، تحقیق عباس تبریزیان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی ـ شعبه خراسان رضوی، 1427 ق.
24.کاتوزیان، ناصر، حقوق خانواده، چاپ هفتم، تهران، میزان، 1389 ش.
25.همو، حقوق مدنی ـ ایقاع، چاپ سوم، تهران، میزان، 1384 ش.
26.مازندرانی خواجوئی (خاتون‌آبادی)، (محمد) اسماعیل بن حسین بن محمدرضا، الرسائل الفقهیه، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1411 ق.
27.محقق حلّی، نجم‌الدین جعفر بن حسن هذلی، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
28.محقق داماد، سیدمصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده ـ نکاح و انحلال آن، چاپ پانزدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1387 ش.
29.موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، قم، دار العلم، بی‌تا.
30.موسوی عاملی، سیدمحمد بن علی، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1411 ق.
31.موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا، مجمع المسائل، چاپ دوم، قم، دار القرآن الکریم، 1409 ق.
32.نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
33.نجفی کاشف‌الغطاء، حسن بن جعفر بن خضر، انوار الفقاهة ـ کتاب الطلاق، نجف اشرف، مٶسسة کاشف‌الغطاء، 1422 ق.