امکان سنجی استناد به قاعده "الحرام لا یحرم الحلال" نسبت به زنا در باب نکاح با تطبیق بر ماده 1055ق.م

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

3 استادیار گروه حقوق دانشگاه آیةاللّٰه العظمی بروجردی

4 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

قاعده فقهی «الحرام لا یحرّم الحلال» از جمله قواعد فقهی تنصیصی مربوط به باب نکاح است که از نظر سندی ایرادی به آن وارد نیست؛ لکن از نظر دلالی، مباحث زیادی در مورد واژه‌های «حرام» و «حلال» در قاعده مطرح گردیده است. اکثر فقهای امامیه، «حلال» در قاعده را به معنای اعم از حلال فعلی و شأنی دانسته‌اند. همچنین مشهور فقها، حرمت منظور در قاعده را پنج مصداق «زنا، لواط، لمس، نظر و وطی به حرام» شمرده‌اند.
از این روی که آرای فقها در تطبیق یا عدم تطبیق قاعده نسبت به عمل زنا مختلف است، پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی، مسئله مذکور را بررسی نموده و به این نتیجه دست یافته است که اگر زنا طاری بر عقد باشد، زنای زوجه یا زوج و همچنین زنای زن شوهردار ـ حتی اگر مصرّ به این کار هم باشدـ به خاطر قاعده مذکور و ادله خاص دیگر، مطلقاً بر عقد زوجه (مدخول‌بها یا غیر مدخول‌بها) تأثیری ندارد. همچنین اگر زنا قبل از عقد باشد و مورد زنا نیز حلال شأنی باشد، قاعده مذکور اجرا می‌گردد. از ماده 1055 ق.م. نیز همین برداشت استنباط می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Feasibility of Adducing to the Islamic Legal Maxim ”الحرام لا یحرّم الحلال“ the Next Prohibited Doesn’t Make the Preceding Permitted Be Unlawful Relating to Zina in Marriage Book with Compliance with Article 1055 of Civil Code of Iran

نویسندگان [English]

  • Mahdi Moazami Goudarzi 1
  • Sayyed Muhammad Hasan Mousavi Khorasani 2
  • Meytham Khazaei 3
  • Hojjat Pouladin 4
1 A PhD student in International Law
2 Assistant professor at Razavi University
3 Assistant professor at Ayatollah Ozma Borujerdi Univ.
4 A PhD student in Private Law
چکیده [English]

The Islamic legal maxim ”الحرام لا یحرّم الحلال“ the prohibited (Arabic: حرام unlawful) does not get the preceding permitted (Arabic: حلال lawful) is of the Islamic legal maxims which is on the basis of Particular injunction or text (nass) is related to the marriage book which has no fault from the point of its sanad (the chains of the narrator) but from the point of the content, many discussions have been propounded about the terms ”حلال“ and ”حرام“ (lawful and unlawful) according to the Islamic law. Majority of Imamiyah jurists believe that ”حلال“ lawful in the maxim includes both actual halal and potential halal. Also the well-known jurists believe that ”حرام“ unlawful which is indicated in the maxim are five instances: adultery, male homosexuality, illegal touching, unlawful gazing and relations. Since the opinions of Islamic jurists in the compliance or non-compliance of the maxim with adultery (Arabic: زنا Zinā) are dissimilar. Therefore, the present paper with descriptive-analytic method has studied the mentioned issues and has followed this outcome that if the act of Zina occurs after the lawful marriage contract the act of adulterer and adulteress and also a married woman who commits zina Even she insists on it for this determined maxim and the other proofs has no effect on the lawful contract (Arabic: عقد aqd) of the married woman (having sexual relations or not having with). Also is zina is before the marriage contract and the case of zina being potential halal this maxim is effective. This is the outcome which is resulted from Article 1055 of the civil code of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zina (Unlawful sexual intercourse)
  • Zina preceding the lawful marriage
  • Zina subsequent the lawful marriage
  • Marriage
1. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایة الاصول، قم، ذوی القربی، 1388 ش.
2. ابن برّاج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، چاپ دوم، بیروت، مطبعة حلبی، 2011 م.
3. ابن حمزه طوسی، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیله، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1408 ق.
4. ابن داود حلّی، تقی‌الدین حسن بن علی، کتاب الرجال، تهران، دانشگاه تهران، 1383 ق.
5. ابن زهره حلبی، سیدحمزة بن علی حسینی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
6. ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
7. ابوصلاح حلبی، تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، قم، بوستان کتاب، 1387 ش.
8. انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الاصول، چاپ دوم، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1422 ق.
9. بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، بیروت، دار الاضواء، 2013 م.
10.ترحینی عاملی، سیدمحمدحسن، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة الدمشقیه، چاپ چهارم، قم، ذوی القربی، 1380 ش.
11.جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق خانواده، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1368 ش.
12.جوادی آملی، عبداللّٰه، درس خارج فقه، 3/12/1395، در وبگاه بنیاد اسراء، کد خبر 2371763.
13.حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1415 ق.
14.حسینی سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین، بیروت، دار المورخ العربی، 1417 ق.
15.دیانی، عبدالرسول، حقوق خانواده، تهران، میزان، 1387 ش.
16.زارعی سبزواری، عباس‌علی، القواعد الفقهیة فی فقه الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1432 ق.
17.سلّار دیلمی، ابویعلی حمزة بن عبدالعزیز، المراسم العلویة و الاحکام النبویه، بیروت، دار الفکر، 2003 م.
18.شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب نکاح، چاپ دوم، قم، رای‌پرداز، 1419 ق.
19.شیروی، عبدالحسین، حقوق خانواده، چاپ سوم، تهران، سمت، 1396 ش.
20.صاحب بن عباد، ابوالقاسم اسماعیل، المحیط فی اللغه، بیروت، عالم الکتاب، 1414 ق.
21.صدر، سیدمحمدباقر، الدروس فی علم الاصول، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1389 ش.
22.صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، المقنع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1418 ق.
23.همو، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، جامعه مدرسین، بی‌تا.
24.صفایی، سیدحسین و اسداللّٰه امامی، مختصر حقوق خانواده، چاپ چهارم، تهران، دادگستر، 1380 ش.
25.طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم، جامعه مدرسین، 1402 ق.
26.طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، چاپ دوم، بیروت، مٶسسة الاعلمی للمطبوعات، 1409 ق.
27.طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال المعروف برجال الکشّی، چاپ دوم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382 ش.
28.همو، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، بیروت، دار الاضواء، 1432 ق.
29.همو، الفهرست، مشهد، چاپخانه خیام، 1402 ق.
30.همو، الفهرست، نجف، المکتبة الرضویه، بی‌تا. (الف)
31.همو، المبسوط فی فقه الامامیه، قم، المکتبة المرتضویة، بی‌تا. (ب)
32.همو، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1390 ق.
33.همو، تهذیب الاحکام، بیروت، دار الاضواء، 1414 ق.
34.همو، رجال الطوسی، قم، منشورات الرضی، 1381 ق.
35.همو، کتاب الخلاف، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات، 1409 ق.
36.عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، فروردین، 1414 ق.
37.علامه حلّی، جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، مٶسسة الامام الصادق‰ ، 1422 ق.
38.همو، تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، تهران، اسلامیه، بی‌تا.
39.همو، خلاصة الاقوال فی معرفة احوال الرجال، چاپ دوم، نجف، المطبعة الحیدریه، 1381 ق.
40.همو، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق.
41.همو، مختلف الشیعة فی احکام الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415 ق.
42.کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (خانواده)، چاپ چهارم، تهران، چاپخانه بهمن، 1375 ش.
43.همو، دوره مقدماتی حقوق خانواده، تهران، یلدا، 1375 ش.
44.همو، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، چاپ دوم، تهران، دادگستر، 1377 ش.
45.کرکی عاملی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، بیروت، دار الکتب العربیه، 1429 ق.
46.کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
47.لطفی، اسداللّٰه، حقوق خانواده، تهران، خرسندی، 1388 ش.
48.مجلسی اول، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، کوشانبور، 1406 ق.
49.مجلسی دوم، محمدباقر بن محمدتقی، الوجیزة فی علم الرجال، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1420 ق.
50.همو، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1404 ق.
51.محقق حلی، نجم‌الدین جعفر بن حسن هذلی، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، تهران، خرسندی، 1389 ش.
52.همو، مختصر النافع، ترجمه محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1368 ش.
53.مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، چاپ پنجم، قم، اسماعیلیان، 1384 ش.
54.مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، المقنعه، قم، دفتر انتشارات، 1410 ق.
55.موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، چاپ چهارم، تهران، مکتبة الاعتماد، 1403 ق.
56.میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، جامع الشتات فی اجوبة السٶالات، تهران، کیهان، 1413 ق.
57.نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی، رجال النجاشی، بیروت، دار الاضواء، 1408 ق.
58.نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1422 ق.
59.نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ ، 1429 ق.