بررسی قابلیت اذن در ایجاد حق برای ماذون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

اذن که اصولاً سبب حصول اباحه برای مأذون می‌شود، دارای ماهیت متزلزلی است که با رجوع آذن (در فرض فقدان شرط عدم رجوع)، و در هر صورت با فوت یا حجر احد طرفین (آذن/مأذون) از بین می‌رود؛ حال آنکه در برخی از موارد لازم است که اذن، ملازم با وصف بقاء باشد و به سادگی مرتفع نشود تا زوال آن موجب تضرر مأذون نشود. با تتبع در مواد قانون مدنی و آراء علمای حقوق و فقه این مهم نمایان گشت که اذن این قابلیت را داراست که بتواند برای مأذون، حق نیز ایجاد نماید. از ویژگی‌های مهم چنین اذنی می‌توان به مواردی همچون: عدم توانایی آذن در بر هم زدن آن، عدم زوال اذن اعطایی به واسطۀ فوت و حجر طرفین، قابلیت انتقال قهری و اختیاریِ حق ایجادشده و... اشاره کرد. شناسایی چنین تأسیسی مستلزم آن خواهد بود که اذن، حداقل در مواردی که ایجاد حق می‌نماید، عمل حقوقی فرض شود؛ والّا واقعه حقوقی‌انگاری اذن با پذیرش موجد حق بودن آن، غیر قابل جمع خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Examination of the Capacity of the Authorization in Establishing Right for the Authorized Person

نویسندگان [English]

  • Muhammad Salehi Mazandarani 1
  • Ali Javadieh 2
1 Associate professor at University of Qom
2 A PhD student in Private Law
چکیده [English]

The authorization which basically causes permissibility (Arabic: اباحه) for the authorized person has an unstable nature which with the revocation of the authorizer (in the condition of the absence of inability to revoke) and in any case with one of parties’ death or hajr (Arabic: حجر meaning: the interdiction upon the incompetent person) it is ended (terminated). Whereas it is necessary in some cases that the authorization coincides with the feature of continuance and it is not simply destroyed (ruined) which causes the loss of the authorized. With examining in the Articles of the civil code of Iran and the opinions of the law and fiqh scholars this importance is revealed that the authorization is able to establish right for the authorized. The important features of this authorization are: inability of the authorizer to terminate it, the continuation of the allowed authorization even in the situation of the parties’ death or hajr (Arabic: حجر meaning: the interdiction upon the incompetent person), the capability of forceable or voluntary transfer of the established right, … The recognition of such foundationary (ta’sisi) requires the authorization at least in cases which create right is supposed a legal act if not the legal presumption of the authorization will not go along with (will not be congruent with) the acceptance of acquiring right.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Authorization
  • Absolute authorization
  • Permissibility in possession
  • Authorization to empower to give right
  • No right of withdrawal
1. ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دار الفکر، 1399 ق.
2. ابن منظور، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408 ق.
3. ابوالسعود، رمضان محمد، و همام محمد محمود زهران، مبادئ القانون (المدخل للقانون و الالتزامات)، اسکندریه، دار المطبوعات الجامعیه، 1998 م.
4. احمد نکری، عبدالنبی بن عبدالرسول، جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون الملقب بدستور العلماء، چاپ دوم، بیروت، مٶسسة الاعلمی للمطبوعات، 1395 ق.
5. اسماعیلی، محسن، هادی دهنوی، و مهدی حبیبیان، «بررسی تأثیر اذن بر ضمان در حقوق ایران و فقه امامیه»، پژوهش‌نامۀ میان‌رشته‌ای فقهی، سال ششم، شماره 2 (پیاپی 12)، بهار و تابستان 1397 ش.
6. امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، چاپ بیست و ششم، تهران، اسلامیه، 1394 ش.
7. همو، حقوق مدنی، چاپ سی و چهارم، تهران، اسلامیه، 1392 ش.
8. انتظاری، علیرضا، «قاعده اذن از دیدگاه علامه ملااحمد نراقی»، پژوهش‌های مدیریت راهبردی، سال دهم، شماره 27، 1381 ش.
9. باقری، احمد، و مریم حجتی، «بررسی تعهدات امین در فقه امامیه و حقوق موضوعه»، پژوهش‌های فقهی، سال دهم، شماره 4، زمستان 1393 ش.
10.بستانی، بطرس، محیط المحیط، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، 1993 م.
11.بیات، فرهاد، و شیرین بیات، حقوق مدنی، چاپ دوازدهم، تهران، ارشد، 1396 ش.
12.پورمولا، سیدمحمدهاشم، «حق و حکم در فقه امامیه»، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره پیاپی 33، بهار و تابستان 1390 ش.
13.جرجانی، میرسیدشریف علی بن محمد، التعریفات، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1424 ق.
14.جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1377 ش.
15.همو، حقوق اموال، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1368 ش.
16.همو، دائرةالمعارف حقوق مدنی و تجارت، تهران، بنیاد راستا، 1357 ش.
17.همو، مقدمه عمومی علم حقوق، چاپ یازدهم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1387 ش.
18.جوهری، ابونصر اسماعیل بن حماد، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، چاپ سوم، بیروت، دار العلم للملایین، 1404 ق.
19.همو، الصحاح فی اللغة و العلوم، بیروت، دار الحضارة العربیه، 1974 م.
20.حسینی زبیدی، سیدمحمدمرتضی بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار مکتبة الحیاه، 1406 ق.
21.حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1418 ق.
22.خوانساری، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم، اسماعیلیان، 1405 ق.
23.راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، چاپ دوم، تهران، نشر کتاب، 1404 ق.
24.زیلعلی حنفی، فخرالدین عثمان بن علی، تبیین الحقائق فی شرح کنز الدقائق، بیروت، دار المعرفة للطباعة و النشر، بی‌تا.
25.شهبازی، محمدحسین، مبانی لزوم و جواز اعمال حقوقی، چاپ دوم، تهران، میزان، 1395 ش.
26.شهیدی، مهدی، حقوق مدنی (اصول قراردادها و تعهدات)، چاپ نهم، تهران، مجد، 1391 ش.
27.همو، حقوق مدنی (تشکیل قراردادها و تعهدات)، چاپ نهم، تهران، مجد، 1392 ش.
28.شیبانی، علی، بررسی تطبیقی اذن و آثار آن در فقه مذاهب اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تابستان 1391 ش.
29.صالحی مازندرانی، محمد، و پیام محمدی میرعزیزی، «اثر رد تعهد به نفع ثالث بر اعتبار قرارداد»، مجله حقوق خصوصی، سال چهاردهم، شماره 1 (پیاپی 30)، بهار و تابستان 1396 ش.
30.صیادی کوشک‌قاضی، ابوذر، رضا عباسیان، و سیدمحمدهادی مهدوی، «بررسی ماهیت و خصوصیات اذن در تصرف»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال چهاردهم، شماره 53، پاییز 1397 ش.
31.طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1420 ق.
32.عبدالناصر، جمال، الموسوعة الفقه الاسلامیه، قاهره، المجلس الاعلی للشٶون الاسلامیه، 1410 ق.
33.عدل، مصطفی، حقوق مدنی، قزوین، بحرالعلوم، 1373 ش.
34.غروی اصفهانی، محمدحسین، حاشیة المکاسب، قم، دار الذخائر، 1408 ق.
35.فصیحی‌زاده، علیرضا، اذن و آثار حقوقی آن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1377 ش.
36.فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، مصر، المکتبة التجاریة الکبری، بی‌تا.
37.فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، تهران، دانشگاه تهران، 1369 ش.
38.فیومی مقری، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، بیروت، مکتبة لبنان، 1987 م.
39.قدیری، محمدحسن، البیع، تقریر دروس خارج امام خمینی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1407 ق.
40.قریشی، سیدعلی‌اکبر، قاموس قرآن، چاپ سوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1361 ش.
41.کاتوزیان، ناصر، اعمال حقوقی، تهران، چاپ هفتم، شرکت سهامی انتشار، 1391 ش. (الف)
42.همو، اموال و مالکیت، چاپ سی و هفتم، تهران، میزان، 1391 ش. (ب)
43.همو، ایقاع (نظریه عمومی ـ ایقاع معین)، چاپ سوم، تهران، میزان، 1384 ش.
44.همو، حقوق مدنی (قواعد عمومی قراردادها)، چاپ دوازدهم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1393 ش.
45.همو، حقوق مدنی (نظریۀ عمومی تعهدات)، چاپ هشتم، تهران، میزان، 1395 ش.
46.همو، درس‌هایی از عقود معین، تهران، چاپ هیجدهم، کتابخانه گنج دانش، 1391 ش. (ج)
47.همو، عقود معین (معاملات معوض، عقود تملیکی)، چاپ سیزدهم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1394 ش.
48.همو، فلسفه حقوق، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1377 ش.
49.همو، قانون مدنی در نظم کنونی، چاپ سی و پنجم، تهران، میزان، 1391 ش. (د)
50.همو، مقدمه علم حقوق، چاپ پنجاهم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1385 ش.
51.همو، وقایع حقوقی، چاپ هشتم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1391 ش. (ه‍ )
52.کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، قم، دار الحدیث، 1429 ق.
53.گروه نویسندگان، «همراه با دایرةالمعارف فقه اسلامی؛ اباحه (1)»، مجله فقه اهل بیتŒ ، سال یازدهم، شماره 41، بهار 1384 ش. (الف)
54.گروه نویسندگان، «همراه با دایرةالمعارف فقه اسلامی؛ اباحه شرعی»، مجله فقه اهل بیتŒ ، سال یازدهم، شماره 43، پاییز 1384 ش. (ب)
55.محقق داماد، سیدمصطفی، جلیل قنواتی، سیدحسن وحدتی شبیری، و ابراهیم عبدی‌پور، حقوق قراردادها در فقه امامیه، تهران، سمت، 1389 ش.
56.مصباح یزدی، محمدتقی، حقوق و سیاست در قرآن، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1377 ش.
57.مغنیه، محمدجواد، فقه الامام جعفر الصادق‰ ، بیروت، دار الجواد، 1982 م.
58.ملیحی، سیدمصطفی، «مفهوم‌شناسی اذن و آثار آن در فقه امامیه با تکیه بر آیات و روایات»، مجله پژوهش دینی، سال هفدهم، شماره 35، پاییز و زمستان 1396 ش.
59.موحد، محمدعلی، در هوای حق و عدالت؛ از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، چاپ سوم، تهران، کارنامه، 1384 ش.
60.موسوی بجنوردی، سیدحسن بن آقابزرگ، القواعد الفقهیه، قم، اسماعیلیان، بی‌تا.
61.موسوی خویی، سیدابوالقاسم، محاضرات فی اصول الفقه، قم، دار الهادی، 1410 ق.
62.نبویان، سیدمحمود، «معنا و ماهیت حق»، مجله معرفت فلسفی، سال چهارم، شماره 4 (پیاپی 16)، تابستان 1386 ش.
63.نجفی خوانساری، موسی بن محمد، منیة الطالب فی شرح المکاسب، تقریرات بحث محمدحسین غروی نائینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1418 ق.
64.نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1918 م.
65.هیئة التحریر، «موسوعة الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل بیتŒ»، مجله فقه اهل البیتŒ ، سال دهم، شماره 39، 1426 ق.
66.یزدانیان، علیرضا، سیدمحمدصادق طباطبایی، اکبر نعمتی، و عادل پرنیان‌جوی، «بررسی وضعیت حقوقی نظریۀ تملیک از طریق تعهد یک‌جانبه در فقه و حقوق ایران»، مجله فقه و حقوق اسلامی، سال سوم، شماره 5، پاییز و زمستان 1391 ش.
67. Black, Henry Campbell, M. A., Black’s Law Dictionary, 4th Ed., US, West Publishing Company, 1971.
68. Collin, P. H., Law Dictionary, 4th Ed., India, Universal Book Stall, 1992.