بازخوانی مسأله عبادیت و مالکیت در وقف مبتنی بر اصطلاح‌شناسی حدیثی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

3 کارشناس ارشد علوم قرآنی و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

4 استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

مسأله عبادیت وقف و نیز مالکیت آن در میان فقیهان همواره محل گفتگو بوده است. چنان‌که در تعیین مالک عین موقوفه نیز آراء گوناگون و متضادی وجود دارد. از سوی دیگر، بسیاری از فقیهان متأخر وقف را «عقد» لازم برشمرده و حتی لزوم ناشی از عقد را دلیلی بر عدم اشتراط قصد قربت در آن دانسته‌اند.
این نوشتار، که به شیوه توصیفی تحلیلی و روش کتابخانه‌ای سامان یافته، تلاش کرده است ضمن ارائه اختصارگونه نظرات و ادله، به تبیین و تحلیل مستدل آن‌ها بپردازد. از نگاه این تحقیق، حل ریشه‌ای مسأله، در گرو اصطلاح شناسی دقیق واژه «صدقه» در روایات است. توجه به این نکته کلیدی که وقف در عموم روایات و نیز در سده‌های نخست اسلامی، با واژه «صدقه» بیان می‌شده است به همراه شواهد و قرائنی که وقف را از سایر مصداق‌های صدقه متمایز می‌سازد، منتج به این می‌شود که از یکسو وقف، نوعی «ایقاع لازم» و نیازمند قصد قربت است و برگشت‌ناپذیری در آن نیز به همین سبب می‌باشد و از سوی دیگر، عین موقوفه پس از وقف، به مالکیت اعتباری خداوند داخل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Divine Intention and Endowment Ownership on the Basis of Narrative Terminology

نویسندگان [English]

  • javad Irvani 1
  • Sohila Pirouzfar 2
چکیده [English]

The issue of divine intention endowment and its ownership have always been controversial among jurists, while most of the predecessors consider endowment as a kind of worship requiring intention. Many of the successors took it dedicated to the recommendation like there are variety of different opinions in determining the owner of what is endowed. On the other hand, most of the recent jurists consider endowment as an irrevocable contract and take the irrevocability a reason to exclude intention. While most of the former jurists didn’t mention the contract. This study, written in a descriptive - analytical method and library style, tries to specify and analyze opinions and reasons logically and briefly. From the viewpoint of this study, solving the issue depends on the precise lexicology of the word “Charity” in the traditions. No thing that “endowment” was expressed “charity” in most of the traditions and early Islamic centuries along with some evidence differentiating endowment from other charity instances, leads to realizing that endowment is a kind of necessary persuasion requiring intention which makes it irrevocable and the endowed property after endowment enters the credit ownership of God. This study also indicates how endowment changed from formers’ conditioned charity with intention to latters’ unconditioned contract with intention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Endowment
  • Divine intention
  • Endowment ownership