بررسی چالش‌های وارد به قول مشهور در سن بلوغ و تقویت نگاه کیفی و عقلایی به ادله سن بلوغ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

در این نوشتار به بررسی یکی از مباحث پرچالش فقهی و حقوقی یعنی سن بلوغ می‌پردازیم. در این موضوع، مشهور فقهای شیعه از دیرباز مستند به ادله قطعی، فتوا به بلوغ دختران در 9 سالگی و پسران در 15 سالگی داده‌اند. برخی اندیشه‌های فقهی و حقوقی در صدد نقد این مبنا برآمده و آن را از حیث ادله لفظی و غیر لفظی به چالش کشیده‌اند. لکن این چالش‌ها با رویکرد فقه جواهری مورد نقد و تحلیل قرار گرفته و در نهایت، همان قول مشهور فقهای شیعه تثبیت شده است. لکن در مقام نظریه‌پردازی و با رعایت موازین فقه سنتی، نگاه جدیدی به ادله سن بلوغ نموده و دیدگاه کیفی و عقلایی را تقویت می‌نماییم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Studying the Challenges on the Famous Opinion about Puberty and Strengthening the Qualitative and Logical Look to the Reasons of Puberty

نویسندگان [English]

  • Muhammad Noori 1
  • Hussein Ahmari 2
  • Sayyed Mohsen Razmi 3
1 A PhD student in Jurisprudence & the Basics of Islamic Law
2 Associate professor at Islamic Azad University of Mashhad
3 Assistant professor at Islamic Azad University of Mashhad
چکیده [English]

In this note it is investigated one of the jurisprudential and legal challengeable issues i.e. puberty. From the early times the well-known jurists based on definite proofs have issued fatwa for puberty in girls beginning in the age of 9 and in boys beginning in the age of 15. Some of the jurisprudential-legal thoughts have planned to criticize this base and have challenged it with respect to verbal and non-verbal evidences. But these challenges with the approach to Fiqh-e Jawaheri have been criticized and analyzed and at the end the opinion of the well-known Shia jurists has been approved. But at the position of theorization and with observing traditional fiqh standards a new look to the proofs of puberty has been formed and the qualitative and reasoning opinion has been strengthened.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Puberty
  • Age
  • Sexual maturity

مراجع

  1. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، حاشیة المکاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1406 ق.
  2. آل راضی، محمد هادی، «سن البلوغ فی المرأة»، فصلیة فقه اهل البیتŒ (بالعربیّة)، سال اول، شماره 3، 1417 ق.
  3. ابن ابی‌جمهور احسائی، محمد بن زین‌الدین علی بن ابراهیم، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیه، قم، دار سیدالشهداء‰ للنشر، 1405 ق.
  4. ابن جنید اسکافی، محمد بن احمد کاتب بغدادی، مجموعة فتاوی ابن جنید، تصحیح علی‌پناه اشتهاردی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق.
  5. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  6. ابن عابدین، محمد امین، ردّ المحتار علی الدرّ المختار شرح تنویر الابصار، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  7. ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
  8. ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، بیروت، دار الفکر، 1407 ق.
  9. ابن هشام، ابومحمد عبدالملک بن هشام بن ایوب حمیری معافری، السیرة النبویة لابن هشام، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
  10. ابوجیب، سعدی، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، چاپ دوم، دمشق، دار الفکر، 1408 ق.
  11. اراکی، محمدعلی، اصول الفقه، قم، بی‌نا، 1375 ش.
  12. اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.
  13. ازهری، ابومنصور محمد بن احمد، تهذیب اللغه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1421 ق.
  14. انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الاصول، چاپ نهم، قم، مٶسسة آل البیتŒ، 1428 ق.
  15. بحرانی آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
  16. برماوی، ابراهیم بن محمد بن شهاب‌الدین، حاشیة البرماوی علی شرح الرحبیة للماردینی، عمان، دار النور المبین للنشر و التوزیع، 2018 م.
  17. بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین بن علی، السنن الکبری للبیهقی و فی ذیله الجوهر النقی، بیروت، دار المعرفه، 1412 ق.
  18. تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1378 ش.
  19. جمعی از محققان، الموسوعة الفقهیة الکویتیه، کویت، وزارة الاوقاف و الشٶون الاسلامیه، 1404ـ1427 ق.
  20. جناتی، محمدابراهیم، «بلوغ از دیدگاه فقه اجتهادی»، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره 61، مرداد و شهریور 1374 ش.
  21. جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم للملایین، 1376 ق.
  22. حاج‌عاملی، محمدحسین، ارشاد العقول الی مباحث الاصول، تقریر مباحث جعفر سبحانی، قم، مٶسسه امام صادق‰، 1426 ق.
  23. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
  24. حسینی تفرشی، سیدمصطفی بن حسین، نقد الرجال، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1418 ق.
  25. حسینی روحانی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق‰، قم، دار الکتاب، 1412 ق.
  26. حسینی شاهرودی، سیدمحمود بن علی، کتاب الحج، قم، انصاریان، 1402 ق.
  27. حسینی شیرازی، سیدصادق، بیان الاصول، چاپ دوم، قم، رهپویان، 1427 ق.
  28. حسینی عاملی، سیدجواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
  29. حسینی عمیدی، سیدعمیدالدین عبدالمطلب بن محمد اعرج، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق.
  30. حسینی یزدی فیروزآبادی، سیدمرتضی، عنایة الاصول فی شرح کفایة الاصول، چاپ چهارم، قم، فیروزآبادی، 1400 ق.
  31. حکیم، سیدمحمدتقی بن محمدسعید، القواعد العامة فی الفقه المقارن، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه، 1429 ق.
  32. خلیلی، شیوا، و آمنه بختیاری، «نگرش روان‌شناختی به بلوغ دختران»، مطالعات راهبردی زنان، سال یازدهم، شماره 41، پاییز 1387 ش.
  33. دربندی، آقا بن عابد، خزائن الاحکام، قم، مؤلف، بی‌تا.
  34. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن، ترجمه غلامرضا خسروی حسینی، چاپ دوم، تهران، مرتضوی، 1374 ش.
  35. ساریخانی، عادل، و سعید عطازاده، «معیار سن کیفری دختران در فقه و حقوق موضوعه»، مطالعات حقوق تطبیقی، سال چهارم، شماره 2، پاییز و زمستان 1392 ش.
  36. سبحانی تبریزی، جعفر، البلوغ: حقیقته، علاماته و احکامه، قم، مٶسسة الامام الصادق‰، 1414 ق.
  37. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر، دلیل تحریر الوسیلة ـ احکام الاسره، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1429 ق.
  38. سیوری حلّی (فاضل مقداد)، جمال‌الدین مقداد بن عبداللّٰه، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  39. شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب نکاح، قم، رای‌پرداز، 1419 ق.
  40. شهابی، محمود، ادوار فقه، چاپ پنجم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1417 ق.
  41. صالحی مازندرانی، اسماعیل، مفتاح الاصول، قم، صالحان، 1424 ق.
  42. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، المقنع، قم، مٶسسه امام هادی‰، 1415ق.
  43. طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، چاپ قدیم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، بی‌تا.
  44. همو، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1418 ق.
  45. طباطبایی حکیم، سیدمحسن، منهاج الصالحین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1410 ق.
  46. طباطبایی قمی، سیدتقی، آراؤنا فی اصول الفقه، قم، محلاتی، 1371 ش.
  47. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، چاپ دوم، بیروت، اعلمی، 1409 ق.
  48. همو، العروة الوثقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
  49. طحاوی حنفی، ابوجعفر احمد بن محمد بن سلامة بن عبدالملک بن سلمه ازدی حجری مصری، شرح معانی الآثار، بیروت، عالم الکتب، 1414 ق.
  50. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1390 ق.
  51. همو، الامالی، قم، دار الثقافه، 1414 ق.
  52. همو، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق. (الف)
  53. همو، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387 ق.
  54. همو، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق. (ب)
  55. عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، حاشیه سیدمحمد کلانتر، قم، کتابفروشی داوری، 1410 ق.
  56. همو، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، مؤسسة آل البیتŒ، بی‌تا.
  57. همو، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مٶسسة المعارف الاسلامیه، 1413 ق.
  58. عاملی، یاسین عیسی، الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیه، بیروت، دار البلاغة للطباعة و النشر و التوزیع، 1413 ق.
  59. عراقی، ضیاءالدین، الاجتهاد و التقلید، قم، نوید اسلام، 1388 ش.
  60. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقهاء، چاپ قدیم، قم، مؤسسة آل البیتŒ، 1388 ق.
  61. غروی نائینی، محمدحسین، اجود التقریرات، تقریر سیدابوالقاسم موسوی خویی، قم، مطبعة العرفان، 1352 ش.
  62. فاضل کاظمی، جواد بن سعد اسدی، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، بی‌تا.
  63. فاضل موحدی لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه، قم، چاپخانه مهر، 1416 ق.
  64. همو، تفصیل الشریعة ـ المضاربة، الشرکة، المزارعة، المساقاة، الدین و...، قم، مرکز فقهی ائمه اطهارŒ، 1425 ق.
  65. همو، ثلاث رسائل، قم، مرکز فقهی ائمه اطهارŒ، 1425 ق.
  66. قهپایی، زکی‌الدین عنایةاللّٰه علی، مجمع الرجال، قم، اسماعیلیان، 1364 ش.
  67. کلانتری، کیومرث، صالح غفاری چراتی، و امین رادمان، «بررسی فقهی ـ حقوقی سن مسئولیت کیفری اطفال با تأملی در اسناد بین‌المللی»، پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی، سال هفتم، شماره 2 (پیاپی 14)، بهار و تابستان 1398 ش.
  68. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  69. مازندرانی حائری، ابوعلی محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، ۱۴۱6 ق.
  70. مامقانی، ملاعبداللّٰه بن محمدحسن، نهایة المقال فی تکملة غایة الآمال، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه، 1350 ق.
  71. مجاهد طباطبایی حائری، سیدمحمد بن علی، کتاب المناهل، قم، مؤسسة آل البیتŒ، بی‌تا.
  72. محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
  73. مرعشی شوشتری، سیدمحمدحسن، «نظرات فقهی و حقوقی در خصوص قضاوت زن از دیدگاه اسلام ـ بلوغ و رشد»، ماهنامه دادرسی، سال چهارم، شماره 21، مرداد و شهریور 1379 ش.
  74. مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی (پژوهشکده فقه و حقوق)، مأخذشناسی قواعد فقهی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1421 ق.
  75. مروجی قزوینی، علی، تمهید الوسائل فی شرح الرسائل (للشیخ مرتضی الانصاری)، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1428 ق.
  76. مشکینی، میرزا علی، مصطلحات الفقه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  77. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چاپ سوم، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1430 ق.
  78. مظاهری، حسین، الثقات الاخیار من رواة الاخبار، قم، مٶسسة الزهراء… الثقافیة الدراسیه، 1385 ش.
  79. مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، چاپ دهم، بیروت، دار التیار جدید ـ دار الجواد، 1421 ق.
  80. مقری فیومی، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، چاپ دوم، قم، دار الهجره، 1414 ق.
  81. مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، چاپ سوم، قم، مدرسه امام امیرالمؤمنین‰، 1411 ق.
  82. همو، انوار الاصول، چاپ دوم، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1428 ق.
  83. همو، کتاب النکاح، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1424 ق.
  84. ملکی میانجی، محمدباقر، بدائع الکلام فی تفسیر آیات الاحکام، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1400 ق.
  85. موسوی بجنوردی، سیدمحمد، «بلوغ»، پژوهشنامه متین، شماره 2، بهار 1378 ش.
  86. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، الاستصحاب، تهران، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1381 ش.
  87. همو، تحریر الوسیله، قم، دار العلم، بی‌تا.
  88. موسوی خمینی، سیدمصطفی، کتاب البیع (للسید مصطفی الخمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1418 ق.
  89. همو، مستند تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‌تا.
  90. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.
  91. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم، المنار ـ دفتر معظم‌له، 1413 ق.
  92. موسوی غروی، سیدمحمدجواد، مبانی حقوق در اسلام، به ضمیمه رساله بلوغ، اصفهان، جهاد دانشگاهی، 1373 ش.
  93. مهریزی، مهدی، «بلوغ دختران»، فصلنامه فقه، پیش‌شماره 1، بهمن 1372 ش.
  94. مؤمن قمی سبزواری، علی، جامع الخلاف و الوفاق بین الامامیة و بین ائمة الحجاز و العراق، قم، زمینه‌سازان ظهور امام عصر‰، 1421 ق.
  95. نجاشی، ابوالحسن احمد بن علی بن احمد بن عباس، رجال النجاشی (فهرست اسماء مصنفی الشیعه)، چاپ ششم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1365 ش.
  96. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
  97. نجفی کاشف‌الغطاء، حسن بن جعفر بن خضر، انوار الفقاهة ـ کتاب الصیام، نجف اشرف، مؤسسة کاشف‌الغطاء، 1422 ق.
  98. نجفی کاشف‌الغطاء، محمدحسین بن علی بن محمدرضا، تحریر المجله، نجف اشرف، المکتبة المرتضویه، 1359 ق.
  99. نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1408 ق.
  100. وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل، مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرائع، قم، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1424 ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار