تأملی بر دلایل ممنوعیت سکونت اهل کتاب در مکه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی

2 دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

3 استاد دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

مسئله مهمی که امروزه برای مسلمانان مطرح است و اهل کتاب نیز در آن ذی‌نفع می‌باشند، این است که آیا بر اساس قرآن کریم و مستندات فقهی، اهل کتاب با ملاحظه اینکه به کتاب آسمانی معتقدند، می‌توانند در شهر مکه سکونت نمایند یا این آموزه‌ها با آنان نیز همچون کفار و دشمنان اسلام برخورد نموده و آن‌ها را از اقامت گزیدن در آنجا محروم و ممنوع نموده است؟ در این مقاله که به شیوه توصیفی ـ تحلیلی تدوین گردیده، به این مسئله پرداخته است و با استفاده از ابزارهای فقهی، دلایل ممنوعیت آن‌ها را مطرح نموده و مورد نقد و بررسی قرار داده است. نتیجه تحقیق، عدم کفایت آیات قرآنیِ مورد استناد و نیز عدم دلالت روایت مطرح‌شده بر مدعاست و در نتیجه در شرایط عادی به استناد اصل اولیۀ آزادی انسان‌ها در انتخاب محل سکونت خود، حکم به جواز آن می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Look to the Ban on Residence of the People of the Book

نویسندگان [English]

  • Hussein Nooruddini 1
  • Muhammad Hussein Mokhtari 2
  • Ibrahim Kalantari 3
1 A PhD of Jurisprudence & the Basics of Islamic Law
2 Associate professor at Imam Khomeini Education & Research Inst.
3 Full professor at University of Tehran
چکیده [English]

The important issue which is considered by Muslims and also the People of the Book (Arabic: أهل الکتاب, Ahl al-Kitāb) is to be beneficiary of it is if according to the holy Quran and jurisprudential evidences the People of the Book (the Jews and Christians) with considering that they possess a book, a revealed scripture can live in Mecca or these teachings have treated with them like infidels and the enemy of Islam and have banned and prohibited them to live. This paper using the descriptive-analytic method has examined this issue and with applying jurisprudential tools has studied and criticized the reasons of this prohibition and ban. The result indicates the lack of efficiency of the Quranic verses which are referred to and also the mentioned traditions providing no indication for this claim. In normal circumstances with adducing to the first principle of human freedom in choosing the place of residence it is issued that the legal verdict is permissible.
Keywords: The People of the Book (Arabic: أهل الکتاب , Ahl al-Kitāb), Mecca, Residency, The Hejaz, Masjid al-Haram.

کلیدواژه‌ها [English]

  • a

مراجع

  1. ابن حیون، ابوحنیفه نعمان بن محمد بن منصور بن احمد تمیمی مغربی، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1385 ق.
  2. ابن داود حلّی، تقی‌الدین حسن بن علی، کتاب الرجال، تهران، دانشگاه تهران، 1383 ق.
  3. ابن رشد قرطبی، ابوالولید محمد بن احمد، البیان و التحصیل و الشرح و التوجیه و التعلیل فی مسائل المستخرجه، چاپ دوم، بیروت، دار الغرب الاسلامی، 1408 ق.
  4. ابن شهر آشوب سروی مازندرانی، رشیدالدین محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، قم، بیدار، 1369 ق.
  5. ابن فهد حلّی، جمال‌الدین احمد بن محمد اسدی، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1408 ق.
  6. ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، ریاض، دار طیبة للنشر و التوزیع، 1420 ق.
  7. ابوجیب، سعدی، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحًا، دمشق، دار الفکر، 1408 ق.
  8. ابوصلاح حلبی، تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، تصحیح رضا استادی، اصفهان، کتابخانۀ امیرالمؤمنین‰، 1403 ق.
  9. اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران، المکتبة المرتضویه، بی‌تا.
  10. همان، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.
  11. اعلامیه جهانی حقوق بشر، مصوب 10 دسامبر 1948 م.
  12. امام حسن عسکری‰، التفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری‰، قم، مدرسة الامام المهدی ، 1409 ق.
  13. بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین، السنن الکبری، چاپ سوم، بیروت، دار الکتب العلمیه، 2003 م.
  14. جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم للملایین، 1410 ق.
  15. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  16. حسینی بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة البعثه، 1374 ش.
  17. همو، حلیة الابرار فی احوال محمّد و آله الأطهارŒ، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1411 ق.
  18. حسینی جرجانی، سیدامیر ابوالفتوح، آیات الاحکام، تهران، نوید، 1404 ق.
  19. خوانساری، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1405 ق.
  20. سبحانی، جعفر، نظام النکاح فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم، مؤسسة الامام الصادق‰، 1416 ق.
  21. سیوری حلّی (فاضل مقداد)، جمال‌الدین مقداد بن عبداللّٰه، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، مرتضوی، 1425 ق.
  22. صاحب بن عباد، ابوالقاسم اسماعیل، المحیط فی اللغه، تحقیق محمدحسن آل یاسین، بیروت، عالم الکتاب، 1414 ق.
  23. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1362 ش.
  24. همو، معانی الاخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.
  25. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  26. طبرسی، ابومنصور احمد بن علی بن ابی‌طالب، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد، مرتضی، 1403 ق.
  27. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، المؤتلف من المختلف بین ائمة السلف، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1410 ق.
  28. همو، تفسیر جوامع الجامع، تهران، دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، 1377 ش.
  29. همو، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو، 1372 ش.
  30. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید، تاریخ الطبری (تاریخ الرسل و الملوک)، بیروت، دار التراث، 1387 ق.
  31. طبری آملی، محمد بن جریر بن رستم، المسترشد فی امامة علیّ بن ابی‌طالب‰، تحقیق احمد محمودی، قم، کوشانپور، 1415 ق.
  32. طحاوی، ابوجعفر احمد بن محمد بن سلامه، شرح مشکل الآثار، تحقیق و تعلیق شعیب ارنٶوط، بی‌جا، مؤسسة الرساله، 1415 ق.
  33. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387 ق.
  34. همو، کتاب الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
  35. عاملی، یاسین عیسی، الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیه، بیروت، دار البلاغة للطباعة و النشر و التوزیع، 1413 ق.
  36. عراقی، ضیاءالدین، شرح تبصرة المتعلمین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1414 ق.
  37. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیتŒ، 1414 ق.
  38. همو، رجال العلامة الحلّی (خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال)، چاپ دوم، نجف اشرف، المطبعة الحیدریه، 1381 ق.
  39. همو، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  40. همو، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412 ق.
  41. فاضل آبی، زین‌الدین حسن بن ابی‌طالب یوسفی، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  42. فاضل کاظمی، جواد بن سعد اسدی، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، بی‌تا.
  43. فاکهی، ابوعبداللّٰه محمد بن اسحاق، اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه، تحقیق عبدالملک عبداللّٰه دهیش، چاپ دوم، بیروت، دار خضر، 1414 ق.
  44. فخرالمحققین حلّی، محمد بن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، اسماعیلیان، 1387 ق.
  45. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، تفسیر الصافی، چاپ دوم، تهران، مکتبة الصدر، 1415 ق.
  46. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1383 ش.
  47. قرشی، باقر شریف، سیستم سیاسی اسلام، ترجمه نعمت‌اللّٰه ادیب لاری، تهران، آخوندی، 1348 ش.
  48. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق سیدطیب موسوی جزایری، چاپ سوم، قم، دار الکتاب، 1404 ق.
  49. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368 ش.
  50. کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
  51. کنوانسیون بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی سازمان ملل متحد، مصوب 26 دسامبر 1966 م.
  52. مالک بن انس، الموطأ، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرساله، 1412 ق.
  53. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  54. محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الامامیه، چاپ ششم، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیه، 1418 ق.
  55. همو، المعتبر فی شرح المختصر، قم، مؤسسة سیدالشهداء‰، 1407 ق.
  56. همو، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
  57. محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمٶمن، کفایة الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423 ق.
  58. محمود عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  59. مقریزی، تقی‌الدین احمد بن علی، اِمتاع الاسماع بما للنبیّr من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، تحقیق و تعلیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420 ق.
  60. مکارم شیرازی ناصر، پیام قرآن، قم، مدرسة الامام امیرالمٶمنین‰، 1368 ش.
  61. همو، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
  62. همو، کتاب النکاح، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1424 ق.
  63. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، کتاب الطهاره، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421 ق.
  64. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.
  65. موسوی سبزواری، عبدالاعلی، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم، المنار ـ دفتر معظم‌له، 1413 ق.
  66. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1366 ش.
  67. نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1415 ق.
  68. یزدی، محمد، فقه القرآن، قم، اسماعیلیان، 1415 ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار