امکان‌سنجی تجویز سقط جنین ناقص‌الخلقه توسط قاعدۀ لاحرج از منظر فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استادیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

تولد نوزادانِ دارای معلولیت‌های جسمی و ذهنی در همۀ جوامع و همۀ زمان‌ها کم و بیش اتفاق می‌افتد. در زمان حاضر، به کمک آزمایش‌های پزشکی می‌توان برخی از این گونه بیماری‌ها را در زمان بارداری تا حد اطمینان‌بخشی تشخیص داد. دشواری پرورش چنین نوزادانی در کنار حرمت اولیۀ سقط جنین، رواییِ سقط جنین‌های معیوب را فراروی پژوهشگران فقه و حقوق قرار می‌دهد. بیشترِ فقیهان معاصر، روایی سقط جنین معیوب را با کم و زیادهایی پذیرفته و آن را با استناد به قاعدۀ «نفی حرج» مستدل کرده‌اند؛ نتیجه‌ای که در ماده واحدۀ مصوب 1384، نمود حقوقی نیز یافت. در نوشتار حاضر، مسئلۀ مستحدث یادشده از نظر فقهی مورد بررسی قرار گرفته و استدلال فقیهان در این زمینه از نظر صغروی (حرجی بودن ادامۀ بارداری)، کبروی (قابلیت قاعدۀ لاحرج در مجاز کردن سقط جنین) و موضوع‌شناسی (ماهیت نباتی جنین) به چالش کشیده شده است. التزام به روایی سقط جنین در مورد یادشده، مبانی، توابع و الزاماتی دارد که حتی قائلان به آن نیز نمی‌توانند آن‌ها را مورد پذیرش قرار دهند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Feasibility of the Prescription (Authorization) of Abortion for Fetal Anomalies by the Rule of Impediment from the Perspective of Imāmīyyah Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Zohre Hajian Forushan 1
  • Muhammad Reza Hamidi 2
1 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and principles of Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and principles of Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
چکیده [English]

Some of these diseases in the present time, can be diagnosed at the time of pregnancy to a certain (reliable) extent with the help of medical tests. The difficulty of raising such babies, along with the primary prohibition of abortion, places the legality of incomplete abortion (defective abortions) before researchers of jurisprudence and law and most of the contemporary jurists have accepted the legitimacy of incomplete abortion to some extent and have justified it by referring to the rule of negation of impediment (Arabic: لا حَرَج, no difficulties) and the result that also obtained in the single-clause bill approved in 2014. The new mentioned issue has been examined from a jurisprudential point of view in this article, and the arguments of the jurists in this field are from the point of view of minor premise (the difficulty of continuing the pregnancy), major premise (the ability of the rule of impediment (Arabic: لا حَرَج, no difficulties) in allowing abortion) and thematology (vegetative nature of the fetus) is challenged and obligation to the legality of abortion in the mentioned case has foundations, functions and requirements that even those who say it cannot accept.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abortion
  • Therapeutic abortion
  • Defective fetuses
  • Negation of impediment (Arabic: لا حَرَج 
  • no difficulties)

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. آسمانی، امید و دیگران، «چالش‌های اجرایی قواعد نفی عسر و حرج، لاضرر و اضطرار در سقط درمانی»، فصلنامه فقه پزشکی، سال دوم، شماره‌های 3ـ4، تابستان و پاییز 1389 ش.
  3. آل کاشف‌الغطاء، علی بن محمدرضا، النور الساطع فی الفقه النافع، نجف اشرف، مطبعة الآداب، 1381 ق.
  4. بهجت، محمدتقی، استفتائات، قم، دفتر معظم‌له، 1428 ق.
  5. تبریزی، جواد بن علی، صراط النجاة، قم، دار الصدیقة الشهیده، 1427 ق.
  6. ترحینی عاملی، سیدمحمدحسین، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیه، قم، دار الفقه، 1427 ق.
  7. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، حاشیه سیدمحمد کلانتر، قم، کتاب‌فروشی داوری، 1410 ق.
  8. جعفری، محمدتقی، رسائل فقهی، تهران، کرامت، 1419 ق.
  9. جمعی از پژوهشگران، سقط جنین از منظر پزشکی، اخلاقی، فقهی و حقوقی، تهران، سمت، 1388 ش.
  • جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیتŒ (فارسی)، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیتŒ، 1388 ش.
  • حرّ عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمة فی اصول الائمة ـ تکملة الوسائل، قم، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا‰، 1418 ق.
  • همو، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409ق.
  • حسینی حائری، سیدکاظم، الفتاوی المنتخبة (مجموعة اجابات فی فقه العبادات و المعاملات)، قم، دار التفسیر، 1388 ش.
  • حسینی خامنه‌ای، سیدعلی بن سیدجواد، اجوبة الاستفتائات، چاپ سوم، بیروت، الدار الاسلامیه، 1420 ق.
  • حسینی سیستانی، سیدعلی، الفتاوی المیسَّره، قم، دفتر معظم‌له،1416 ق.
  • حسینی شبر، سیدعلی، العمل الابقی فی شرح العروة الوثقی، نجف اشرف، مطبعة النجف، 1383 ق.
  • حسینی شیرازی، سیدمحمد، الفقه، المرور و آداب السفر، بیروت، مؤسسة المجتبی، 1421 ق.
  • حیدری، سید علی‌نقی، اصول الاستنباط، قم، لجنة ادارة الحوزة العلمیه، 1412 ق.
  • خرازی، محسن، «سقط جنین»، مجله فقه اهل بیتŒ، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیتŒ، بی‌تا.
  • رضایی راد، عبدالحسین، درسنامه مبادی علم فقه، تهران، مجد، 1398 ش.
  • زاهدی انارکی، فرزانه و دیگران، «نگاهی فلسفی به عاقبت جنین ناهنجار از منظر ملاصدرا»، مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره هفتم، شماره 5، دی1393 ش.
  • سبحانی تبریزی، جعفر، ارشاد العقول الی مباحث الاصول، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1424 ق.
  • همو، الرسائل الاربع، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1415 ق.
  • شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب نکاح، قم، رای‌پرداز، 1419 ق.
  • شریف کاشانی، ملاحبیب‌اللّٰه، تسهیل المسالک الی المدارک، قم، المطبعة العلمیه، 1404 ق.
  • شیرازی، کاظم، شرح العروة الوثقی (لکاشف‌الغطاء)، نجف اشرف، مؤسسة کاشف‌الغطاء، 1423 ق.
  • صالحی مازندرانی، محمد، و معصومه احسانی، «اعمال حقوقی افراد مبتلا به سندرم داون»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال یازدهم، شماره 41، تابستان 1396 ش.
  • صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  • طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1390 ق.
  • همو، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  • عراقی، ضیاءالدین، الاجتهاد و التقلید، قم، نوید اسلام، 1388 ش.
  • علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1420 ق.
  • غروی نائینی، محمدحسین، اجود التقریرات، تقریر سیدابوالقاسم موسوی خویی، قم، اسلامی، 1352 ش.
  • همو، مُنیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تقریر موسی نجفی خوانساری، تهران، المکتبة المحمدیه، 1373ق.
  • فاضل موحدی لنکرانی، محمد، احکام پزشکان و بیماران، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا. (الف)
  • همو، ثلاث رسائل، قم، مرکز فقهی ائمه اطهارŒ، 1425 ق.
  • همو، جامع المسائل، چاپ یازدهم، قم، امیر قلم، بی‌تا. (ب)
  • فیاض کابلی، محمداسحاق، منهاج الصالحین، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  • فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، کتاب الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی‰، 1406 ق.
  • کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  • مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، چاپ دوم، بیروت، مٶسسة الطبع و النشر، 1410 ق.
  • محسنی، محمدآصف، الفقه و مسائل طبّیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1424 ق.
  • مدنی کاشانی، رضا، براهین الحج للفقهاء و الحجج، کاشان، مدرسه علمیه آیةاللّٰه مدنی کاشانی، 1411 ق.
  • مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، چاپ پنجم، قم، مطبعة العرفان، 1430 ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، احکام النساء، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1426 ق.
  • همو، الفتاوی الجدیده، چاپ دوم، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1427 ق.
  • همو، القواعد الفقهیه، چاپ سوم، قم، مدرسه امام امیرالمؤمنین‰، 1411 ق.
  • همو، بحوث فقهیة هامه، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1422 ق.
  • منسوب به امام رضا‰، الفقه ـ فقه الرضا‰، مشهد، مؤسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1406 ق.
  • موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، استفتائات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1422 ق.
  • همو، توضیح المسائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1424 ق.
  • موسوی خویی، سیدابوالقاسم، صراط النجاة، قم، مکتب نشر المنتخب، 1416 ق.
  • همو، فقه الاَعذار الشرعیة و المسائل الطبّیة (المحشّی)، قم، دار الصدیقة الشهیده…، 1427 ق.
  • موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، المنار، 1413 ق.
  • موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا، ارشاد السائل، بیروت، دار الصفوه،1413 ق.
  • همو، کتاب الحج، قم، دار القرآن الکریم، 1403 ق.
  • نجفی خوانساری، موسی بن محمد، رسالة فی قاعدة نفی الضرر، تهران، المکتبة المحمدیه، 1373 ق.

نراقی، احمد بن محمدمهدی، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1417 ق

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار