اجاره سهام در بازار سرمایه و تحلیل آن بر مبنای ماهیت سهام از منظر فقه و حقوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار موسسه آموزش عالی طلوع مهر قم

چکیده

دولت‌ها و شرکت‌ها برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی خود از ابزارهای تأمین مالی بهره می‌جویند. با توجه به محدودیت‌های شرعی در استفاده از ابزارهای متعارف مالی، اوراق بهادار اسلامی توسط اندیشمندان اسلامی طراحی شد که از جمله آن‌ها می‌توان به اوراق اجاره اشاره کرد. در حال حاضر، اوراق اجاره به پشتوانه اموال فیزیکی متقاضیان تأمین مالی منتشر می‌شود. موضوع مقاله حاضر، بررسی انتشار اوراق اجاره بر مبنای سهام به عنوان یک دارایی غیر فیزیکی است. آنچه در خصوص این اوراق، چالش‌برانگیز است، تبیین فقهی ـ حقوقی اجاره سهام است. بدین‌منظور لازم است ابتدا با توجه به تحلیل‌های گوناگون از ماهیت سهام، امکان و صحت اجاره سهام را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و سپس منافع سهام را که می‌توان در قالب عقد اجاره منتقل نمود، احصا کرد.
در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، اجاره سهام مورد بحث قرار گرفته است. به نظر می‌رسد در میان تحلیل‌های متنوع از ماهیت سهام، پذیرفتن اجاره سهام بر
 اساس نظر مشهور فقها با چالش‌هایی مواجه است؛ اما مطابق دیدگاهی که شرکت را به عنوان یک مال اعتباری تلقی کرده و سهم را جزء مشاعی از آن مال محسوب می‌کند، می‌توان اجاره سهم را صحیح دانست.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Renting Shares in the Capital Market and Analyzing it Based on the Nature of Stocks from the Perspective of Jurisprudence and Law

نویسنده [English]

  • Sayyed Mohammad Aminzadeh
Faculty of Tolou-e- Mehr Higher Education Institute
چکیده [English]

Governments and companies use financing tools to expand their economic activities. Islamic securities were designed by Islamic thinkers according to Sharia (Arabic: شریعة, Romanized: sharīʿa, religious law) restrictions on the use of conventional financial instruments. Lease bonds are currently distributed on the basis of the physical property (tangible asset) of financing applicants. The subject of this article is to investigate the distribution of lease bonds based on shares as an intangible asset. What is challenging about these securities is the jurisprudential-legal explanation of share renting. First, it is necessary for this purpose to analyze the possibility and accuracy of the stock lease according to various analyses of the nature of the shares and then, include the benefits and interests of shares that can be transferred in the form of a lease contract. The stock lease in this paper is discussed by descriptive-analytical method. Accepting share rent among various analyses of the nature of stocks based on the opinion of famous jurists seems to be facing challenges, but according to the view that the company is considered as a constructive possession and considers the share as a joint part of that property, the share lease can be considered correct.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Share renting
  • Nature of shares
  • Share interests
  • Rental securities
  1. اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت؛ شرکت‌های تجاری، جلد اول، ویرایش نهم، تهران، سمت، 1384 ش.
  2. همو، حقوق تجارت؛ شرکت‌های تجاری، جلد دوم، ویرایش دوازدهم، تهران، سمت، 1388 ش.
  3. امین‌زاده، سیدمحمد، «تحلیل حقوقی سهام خزانه در بازار سرمایه ایران با تکیه بر ماهیت سهام»، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، سال هشتم، شماره 1 (پیاپی 15)، پاییز و زمستان 1397 ش.
  4. باریکلو، علی‌رضا، «ماهیت سهم و بازخرید آن توسط شرکت صادرکننده»، پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، سال اول، شماره 1، تابستان 1385 ش.
  5. جعفری خسروآبادی، نصراللّٰه، و سیدمرتضی شهیدی، «بازپژوهی فقهی ـ حقوقی ماهیت اوراق سهام و قرارداد واگذاری آن»، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، سال پنجم، شماره 1 (پیاپی 9)، پاییز و زمستان 1394 ش.
  6. حسینی سیستانی، سیدعلی، رساله توضیح المسائل، قم، دفتر معظم‌له، بی‌تا.
  7. حلّی، شیخ حسین، بحوث فقهیه، بیروت، دار الزهراء، 1384 ق.
  8. رشتی، میرزا حبیب‌اللّٰه بن محمدعلی، کتاب الاجاره، بی‌جا، بی‌نا، 1311 ق.
  9. ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، تهران، دادگستر، 1388 ش.
  • شیخ‌الشریعه اصفهانی، فتح‌اللّٰه بن محمدجواد نمازی، رسالة فی تحقیق معنی البیع، قم، دار الکتاب، 1398 ق.
  • صقری، محمد، حقوق بازرگانی شرکت‌ها، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1390 ش.
  • طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، چاپ هشتم، قم، دار التفسیر، 1428 ق.
  • همو، حاشیة المکاسب، قم، اسماعیلیان، 1421 ق.
  • عبدی‌پور فرد، ابراهیم، مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393 ش.
  • عیسی‌تفرشی، محمد، مباحثی تحلیلی از حقوق شرکت‌های تجاری، ویرایش اول، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، 1378 ش.
  • عیسی‌تفرشی، محمد، و ابراهیم شعاریان ستاری، «سهم و حقوق ناشی از آن در شرکت‌های سهامی»، پژوهش حقوق عمومی، سال چهارم، شماره 7، زمستان 1381 ش.
  • عیسی‌تفرشی، محمد، و رضا سکوتی نسیمی، «بیع سهام شرکت‌های سهامی»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، ویژه‌نامه حقوق، سال بیست و یکم، شماره 2 (پیاپی 41)، تابستان 1383 ش.
  • غروی نائینی، میرزا محمدحسین، المکاسب و البیع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  • فبوزی، فرانک، فرانکو مودیلیانی، و مایکل فری، مبانی بازارها و نهادهای مالی، ترجمه حسین عبده تبریزی، تهران، آگاه، 1376 ش.
  • فرحناکیان، فرشید، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، ویرایش اول، تهران، میزان، 1387 ش.
  • کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ اموال و مالکیت، ویرایش بیست و چهارم، تهران، میزان، 1393 ش.
  • کاشف‌الغطاء، حسن بن جعفر بن خضر، انوار الفقاهه (کتاب الاجاره)، نجف، مٶسسة کاشف‌الغطاء، 1422 ق.
  • کاوند، مجتبی، رضا میرزاخانی، و مجید پیره، بازار سرمایه اسلامی؛ اوراق اجاره مبتنی بر سهام (خبرنامه)، تهران، سازمان بورس و اوراق بهادار، 1396 ش.
  • کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
  • مجتهد، احمد، و علی حسن‌زاده، پول و بانکداری و نهادهای مالی، تهران، پژوهشکده پولی و بانکی، 1384 ش.
  • موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1392 ش.
  • موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.
  • موسویان، سیدعباس، بازار سرمایه اسلامی (1)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391 ش.
  • موسویان، سیدعباس، حسین حسن‌زاده سروستانی، و هاشم نیکومرام، «تحلیل سهام عادی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در جایگاه مبیع در عقد بیع بر اساس فقه امامیه»، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، سال چهارم، شماره 1 (پیاپی 7)، پاییز و زمستان 1393 ش.
  • موسویان، سیدعباس، و سعید فراهانی‌فرد، «اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره)»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال ششم، شماره 24، زمستان 1385 ش.
  • موسویان، سیدعباس، و سیدعلی‌اصغر رحیمی، «ماهیت حقوقی و شرایط ارکان اوراق بهادار اجاره»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال نهم، شماره 32، بهار 1391 ش.
  • نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
  • نظرپور، محمدنقی، و سیدعبداللّٰه صادقی فدکی، «بررسی ماهیت فقهی و حقوقی و سود علی‌الحساب اوراق مشارکت»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال هفتم، شماره 25، تابستان 1389 ش.
  • نعمت‌اللهی، اسماعیل، «تحلیل فقهی حق عینی و حق دینی و مفاهیم مرتبط»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال دوم، شماره 3، زمستان 1389 ش.