بررسی فقهی - حقوقی تاثیر ارتداد بر مهریه زوجه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد دانشگاه الزهراء(س)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه الزهراء(س)

3 کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان

چکیده

لازم بودن عقد نکاح و اهمیت آن موجب گشته تا انحلال آن، محصور در موارد معینی باشد و بر هم زدن آن به هر سبب یا اسبابی ممکن نبوده و منوط به اختیار زوجین نباشد. انفساخ یکی از عوامل انحلال نکاح است و از جمله اسباب آن ارتداد است. از مباحث مهم در انحلال نکاح به سبب ارتداد یکی از زوجین، وضعیت مهریه زوجه می‌باشد که حکم مربوط به آن در قوانین ایران بیان نگردیده است و قضات و حقوق‌دانان برای دریافت حکم موضوع باید به آراء فقها مراجعه نمایند. در فقه شیعه، آراء مختلفی در خصوص وضعیت مهریه زوجه در صورت ارتداد یکی از زوجین مطرح شده است. عدم صراحت قانون‌گذار در بیان حکم موضوع و تفاوت آراء فقها با توجه به فروض مختلف مسئله، ضرورت انجام پژوهشی را در پاسخ به این پرسش ایجاب نمود که تکلیف مهریه زوجه در حالت ارتداد هریک از زوجین در نظام حقوقی ایران و فقه شیعه به چه صورت است؟ لذا طی یک پژوهش اکتشافی توصیفی به بررسی موضوع پرداخته شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که به دلیل عدم بیان حکم موضوع در قوانین ایران، باید به آراء فقها مراجعه گردد. در بررسی آراء فقها مشخص گردید که با توجه به وجوه مختلف موضوع، نظرات متعددی مطرح گردیده است و در این نوشتار سعی شده تا اقوال و ضابطه‌ها بررسی، و حکم مسئله در حالات مختلف تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Jurisprudential–Legal Study of the Effect of Apostasy on Dowry

نویسندگان [English]

  • Elaheh Marandi 1
  • Farinaz Sadat Khatibi Qomi 2
  • Sayyed Kamal Khatibi Qomi 3
1 Assistant professor at AlZahra University
2 An MA student of Jurisprudence
3 An MA of Private Law
چکیده [English]

The requirement of marriage contract and its importance causes that its dissolution limits to specific cases and its annulment is not possible for occasion or occasions and it is not dependent on couple’s will. Involuntary termination is one of dissolution of marriage and of its occasions is apostasy (Arabic: ارتداد irtidad). The state of dowry (Arabic: مهر mahr) is one of the important issue in the dissolution of marriage for one of the parties’ apostasy that it has not been mentioned in the rules of Iran. And the judges and law scholars must refer to the opinions of the Islamic jurists to obtain the verdict of issue. The inexplicitness of the legislature to state the verdict of the issue and the disharmony of the jurists’ opinions with considering different assumptions of the problem, it is necessary to be made research to answer this question what the duty relating to dowry is at the circumstance of the apostasy of one of parties in Iranian legal system and Shia fiqh. It was studied this subject through a descriptive-exploratory research. Findings show that at the lack of stating the verdict of the issue by the legislature it should be refer to the jurists’ opinions. At the study of the jurists’ opinions it was revealed that according to different aspects of the issue it has been presented different attitudes that the present pater has attempted to examine the opinions and criteria and verdict of the issue in different circumstances.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • stasy
  • The dissolution of marriage
  • Involuntary termination of marriage
  • Dowry
  • Marriage

مراجع

  1. آل بحرالعلوم، سیدمحمد بن محمدتقی، بلغة الفقیه، چاپ چهارم، تهران، مکتبة الصادق‰ ، 1403 ق.

    1. احدی، سیف‌اله، محمدتقی فخلعی، و محمدحسن حائری، «سبب حصول مالکیت زوجه بر مهر»، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، سال بیست و یکم، شماره 65، پاییز و زمستان 1395 ش.
    2. امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، ج3و4، چاپ پنجم، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1368 ش.
    3. انصاری، مسعود، و محمدعلی طاهری، دانشنامه حقوق خصوصی، چاپ سوم، تهران، جنگل ـ جاودانه، 1381 ش.
    4. بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن، توضیح‌المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1385 ش.
    5. بهجت، محمدتقی، «جامع المسائل»، بی‌تا، قابل دسترس در مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت آیةاللّٰه العظمی بهجت: <https://v0.bahjat.ir/index.php/ahkam-2/jame/399-2011-09-07-05-56-03.html>.
    6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، الفارق (دائرةالمعارف عمومی حقوق)، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1386 ش. (الف)
    7. همو، تئوری موازنه، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1381 ش.
    8. همو، حقوق خانواده، چاپ چهارم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1386 ش. (ب)
    9. همو، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج5، چاپ پنجم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1390 ش.
    10. جوادی آملی، عبداللّٰه، درس خارج فقه نکاح، 1396 ش.
    11. حبیبی‌تبار، حسین، «جستاری در حقیقت ارتداد و رابطه آن با آزادی اندیشه و بیان»، فصلنامه علوم اسلامی، شماره 19، پاییز 1389 ش.
    12. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1104 ق.
    13. حسینی سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین، قم، مکتب آیةاللّٰه العظمی السید السیستانی، 1315 ق.
    14. خطیبی قمی، سیدکمال، قانون مدنی در نظم حقوقی معاصر، تهران، طرح نوین، 1395 ش.
    15. روشن، محمد، حقوق خانواده، چاپ دوم، تهران، جنگل، 1391 ش.
    16. شیعه‌علی، جلیل، و عباس شیخ‌الاسلامی، «مقایسه آثار مدنی ارتداد در فقه اسلامی و حقوق ایران»، دوفصلنامه فقه مقارن، سال هفتم، شماره 13، بهار و تابستان 1398 ش.
    17. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1406 ق.
    18. صفایی، سیدحسین، و اسداللّٰه امامی، مختصر حقوق خانواده، چاپ سوم، تهران، دادگستر، 1379 ش.
    19. صفایی، سیدحسین و همکاران، بررسی تطبیقی حقوق خانواده، زیر نظر ابوالقاسم گرجی، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران، 1387 ش.
    20. طالب‌احمدی، حبیب، «ماهیت حقوقی طلاق خلع»، فصلنامه مطالعات حقوقی، دوره چهارم، شماره 2، پاییز و زمستان 1391 ش.
    21. طباطبایی حکیم، سیدمحمدسعید، مناهج الصالحین، قم، دار الهلال، 1433 ق.
    22. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، چاپ دوم، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، 1388 ش.
    23. همو، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، تهران، مکتبة الصدوق، 1418 ق.
    24. عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، چاپ دهم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1418 ق.
    25. همو، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، چاپ چهارم، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1429 ق.
    26. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1365 ش.
    27. همو، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
    28. فخرالمحققین حلّی، ابوطالب محمد بن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، قم، اسماعیلیان، 1387 ق.
    29. کاتوزیان، ناصر، حقوق خانواده، چاپ سوم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1395 ش.
    30. کاشف‌الغطاء، حسن بن جعفر بن خضر، انوار الفقاهه (کتاب النکاح)، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
    31. کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1411 ق.
    32. محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، نجف، مطبعة الآداب، 1389 ق.
    33. محقق داماد، سیدمصطفی، بررسی فقهی حقوقی خانواده، چاپ دهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1382 ش.
    34. مغنیه، محمدجواد، الفقه علی المذاهب الخمسه، چاپ دهم، بیروت، دار التیار جدید ـ دار الجواد، 1421 ق.
    35. مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، المقنعه، قم، دار المفید، 1410 ق.
    36. مکارم شیرازی، ناصر، «پاسخ به مسائل شرعی»، بی‌تا، قابل دسترس در وبگاه به نشانی <https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=46907&mid= Retried(11/8/1399):>
    37. همو، 5/4/1399 ش.، قابل دسترس در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیةاللّٰه العظمی مکارم شیرازی: <https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=536&mid=263849>.
    38. موسوی بجنوردی، سیدحسن بن آقابزرگ، القواعد الفقهیه، قم، الهادی، 1377 ش.
    39. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، چاپ دوم، نجف، مطبعة الآداب، 1390 ق.
    40. همو، تحریر الوسیله، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1404 ق.
    41. موسوی خوانساری، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تهران، مکتبة الصدوق، 1355 ق.
    42. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، چاپ چهارم، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1430 ق.
    43. همو، مبانی تکملة المنهاج، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1422 ق.
    44. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، جامع الشتات فی اجوبة السٶالات، تهران، کیهان، 1371 ش.
    45. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1430 ق.
    46. همو، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار