تحلیل وضعیت مهر در صورت شرط عدم دخول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بزرگمهر قائنات

چکیده

پس از پذیرش اینکه اقتضای ذات عقد نکاح، برقراری رابطۀ زناشویی و تحقق دخول نیست، یکی از فروعات مترتب بر آن، وضعیت مهر از حیث استقرار و تزلزل در فرض شرط عدم دخول است که آیا در فرض مذکور نیز همانند موارد اطلاق عقد، پس از وقوع عقد، مالکیت زوجه نسبت به نیمی از مهر مستقر و نیمی دیگر متزلزل است یا اینکه مالکیت او به صرف وقوع عقد نسبت به کل مهر استقرار می‌یابد؟ نویسندگان پس از تحلیل و بررسی ادله و آرای فقها و حقوق‌دانان به شیوۀ تحلیلی ـ اسنادی بر آن شده‌اند که عمل دخول، شرط لازم و عامل انحصاری برای استقرار مهر است و در صورت شرط عدم دخول، هرچند وجوهی برای استقرار تمام مهر قائم بوده، اما این وجوه قابل خدشه است و در مقابل، وجوهی از قبیل انتفای مشروط در صورت انتفای شرط، صدق عنوان زوجۀ غیر مدخوله در صورت وقوع طلاق، و امکان تنقیح مناط از موارد ثبوت نصف مهر در صورت فسخ قبل از دخول، بر تنصیف مهر در فرض مذکور دلالت دارد. از این رو، قول به تنصیف مهر در صورت شرط عدم نزدیکی، مستدل و موجه دانسته شده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of the State of Dowry in the Stipulation of not Engaging in Sexual Intercourse

نویسندگان [English]

  • Seifollah Ahadi 1
  • Ali Muhammadiyan 2
1 Assistant professor at Azarbaijan Shahid Madani University
2 Assistant professor at Bozorgmehr University of Qaenat
چکیده [English]

After accepting that the requirement of the essence of marriage contract is not marital relation and sexual intercourse, one of its related branches is the state of dowry therein stability and instability in the supposition of stipulating not engaging in sexual intercourse if in the mentioned situation also like the cases of divorce, after the marriage contract, the ownership of wife to the half of the dowry is established and to the other half is not firmed up or her possession to all of dowry for just the marriage contract is established. After analyzing and studying evidences and the opinions of Islamic jurists and law scholars and with the documentary-analytic method the authors have accepted that the sexual intercourse is a precondition and restrictive factor for the establishment of dowry and although there have been aspects for establishing the total of dowry in the condition of not engaging in sexual intercourse but these aspects are disputable and in contrast the aspects such as the stipulated benefit in the case of the benefit of condition, the validity of the title of the wife who are not engaged in sexual intercourse in the situation of divorce, the possibility of tanqih al-manat (extraction of the underlying reason) being of the cases of establishing half of dowry in the situation of the annulment of marriage before sexual intercourse indicate the division of the value of dowry in half. Therefore, the opinion of dividing the dowry in half has been justified and substantiated.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • The requirement of marriage contract
  • Establishing half of dowry
  • The stability of dowry
  • Stipulation within a contract
  • Marital relation
  1. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایة الاصول، قم، مٶسسة آل البیتŒ، 1409 ق.
  2. ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
  3. ابن جنید اسکافی، محمد بن احمد کاتب بغدادی، مجموعة فتاوی ابن جنید، تصحیح علی‌پناه اشتهاردی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق.
  4. ابن فهد حلّی، جمال‌الدین احمد بن محمد اسدی، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
  5. احدی، سیف‌اله، محمدتقی فخلعی، و محمدحسن حائری، «سبب حصول مالکیت زوجه بر مهر»، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، سال بیست و یکم، شماره 65، پاییز و زمستان 1395 ش.
  6. امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، تهران، اسلامیه، بی‌تا.
  7. بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
  8. تجلیل تبریزی، ابوطالب، التعلیقة الاستدلالیة علی تحریر الوسیلة للامام الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421 ق.
  9. جعفرپور، جمشید، و سهیل ذوالفقاری، «وابستگی اقتضای ذات نکاح به رابطۀ زناشویی»، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال سوم، شماره 4، تابستان 1390 ش.
  10. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409 ق.
  11. حسینی ادیانی، سیدمسلم، «میزان مهریه زوجه غیر مدخوله در وفات یکی از زوجین»، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال پنجاه و دوم، شماره 1، بهار و تابستان 1398 ش.
  12. حسینی روحانی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق‰، قم، دار الکتاب ـ مدرسه امام صادق‰، 1412 ق.
  13. حسینی واسطی زبیدی، سیدمحمدمرتضی بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1414 ق.
  14. خوانساری، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1405 ق.
  15. دهقان‌نژاد، رضا، سیدسجاد محمدی، و حسن پورلطف‌اله، «بازپژوهی مقتضای ذات عقد نکاح از منظر فقه فریقین و حقوق مدنی ایران»، فصلنامه فقه، سال بیست و پنجم، شماره 2 (پیاپی 94)، تابستان 1397 ش.
  16. سبحانی تبریزی، جعفر، الوسیط فی اصول الفقه، چاپ چهارم، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1388 ش.
  17. همو، نظام الارث فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1415 ق.
  18. همو، نظام النکاح فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم، بی‌نا، بی‌تا.
  19. سیوری حلّی (فاضل مقداد)، جمال‌الدین مقداد بن عبداللّٰه، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  20. شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب نکاح، قم، رأی‌پرداز، 1419 ق.
  21. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، المقنع، قم، مٶسسه امام هادی‰، 1415 ق.
  22. صفایی، حسین، و اسداللّٰه امامی، مختصر حقوق خانواده، چاپ یازدهم، تهران، میزان، 1385 ش.
  23. طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1418 ق.
  24. طباطبایی قمی، سیدتقی، مبانی منهاج الصالحین، قم، قلم الشرق، 1426 ق.
  25. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، چاپ دوم، بیروت، مٶسسة الاعلمی للمطبوعات، 1409 ق.
  26. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1425 ق.
  27. عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، کتابفروشی داوری، 1410 ق.
  28. همو، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مٶسسة المعارف الاسلامیه، 1413 ق.
  29. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیه، بیروت، دار التراث ـ الدار الاسلامیه، 1410 ق.
  30. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، قم، مٶسسه امام صادق‰، 1420 ق.
  31. همو، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق. (الف)
  32. همو، مختلف الشیعة فی احکام الشریعه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق. (ب)
  33. فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ النکاح، قم، مرکز فقهی ائمه اطهارŒ، 1421 ق.
  34. فاضل هندی، بهاءالدین محمد بن حسن اصفهانی، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1416 ق.
  35. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی: خانواده، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1371 ش.
  36. کاشف‌الغطاء، حسن بن جعفر بن خضر، انوار الفقاهة ـ کتاب النکاح، نجف اشرف، مٶسسة کاشف‌الغطاء، 1422 ق.
  37. کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
  38. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  39. محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، النهایة و نکتها، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412 ق.
  40. همو، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
  41. محقق داماد، سیدمصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده (نکاح و انحلال آن)، قم، بی‌نا، بی‌تا.
  42. محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمٶمن، کفایة الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423 ق.
  43. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1430 ق.
  44. مقری فیومی، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دار الرضی، بی‌تا.
  45. مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، تحقیق و تصحیح محمدرضا حامدی و مسعود مکارم، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1424 ق.
  46. موسوی بجنوردی، سیدحسن بن آقابزرگ، القواعد الفقهیه، قم، الهادی، 1419 ق.
  47. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، قم، دار العلم، بی‌تا.
  48. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، چاپ بیست و هشتم، قم، مدینة العلم، 1410 ق.
  49. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم، المنار ـ دفتر معظم‌له، 1413 ق.
  50. موسوی عاملی، سیدمحمد بن علی، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1411 ق.
  51. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
  52. نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1408 ق.