ضمانت اجرای تخلف عامل از شرط زرع معین در مزارعه (نقدی بر ماده 537 قانون مدنی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

بی‌تردید تعیین نوع کشت و زراعت، از شروط صحت عقد مزارعه نبوده و در فرض اطلاق لفظی و مقامی، عامل می‌تواند هر محصولی را که اراده کند، در زمین بکارد. ولی اگر نوع زراعت مشخص شده باشد، عامل حق ندارد غیر آن را کشت نماید. حال اگر عامل تخلف کرده و زرع دیگری را کشت نماید، این سٶال مطرح می‌شود که این تخلف، چه تأثیری بر عقد مزارعه خواهد گذاشت؟ فقها در پاسخ به این سٶال، اختلاف‌نظر شدید داشته و شمار دیدگاه‌هایشان از ده نظریه تجاوز می‌کند. در نوشتار حاضر که از روش تحلیلی ـ توصیفی کمک گرفته است، این نتیجه به دست آمده است که در صورت تخلف عامل، چنانچه الزام وی به کشتِ مورد توافق ممکن نباشد، مالک زمین حق فسخ داشته و از این رو، حکم ماده 537 قانون مدنی که همانا بطلان مزارعه است، صحیح نبوده و باید اصلاح شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Performance Bond of the Violation of the Sharecropper in Certain Cultivation in Share-cropping (Muzara'ah) (Criticism of Article 537 of Civil Code)

نویسنده [English]

  • Gholam Reza Yazdani
Assistant professor at Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]

Undoubtedly, defining the type of cultivation and farming is not of the provisions of the validity of share-cropping (Arabic: المزارعة muzara'ah) contract and in the supposition of the literal and contextual unconditionally, the sharecropper (labor owner or tenant) can harvest every crop he desires but if the type of cultivation has determined the sharecropper has no right to harvest other crops. If the sharecropper has violated and harvested other crops, the question is what this violation will impact on share-cropping (Arabic: المزارعة muzara'ah) contract. Islamic jurists in reply to this problem have serious disagreement and the amount (number) of their opinions is more than 10 opinions. In the present paper which has used the descriptive-analytic method this outcome has been achieved in the supposition of the violation of sharecropper if it is not possible to oblige him to harvest the agreed cultivation the land lord has right to annul and therefore, the ruling of article 537 of the civil code which is the voidance of Share-cropping is not valid and should be reformed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Share-cropping (Arabic: المزارعة muzara'ah)
  • Sharecropper (labor owner or tenant)
  • The provision of definite cultivation
  • Provision (stipulation)

مراجع

  1. ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1410 ق.

    1. ابن برّاج طرابلسی، قاضی عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1406 ق.
    2. ابن حمزه طوسی، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیله، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1408 ق.
    3. ابن زهره حلبی، سیدحمزة بن علی حسینی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1417 ق.
    4. ابن سعید حلّی، یحیی، الجامع للشرائع، قم، مؤسسة سیدالشهداء العلمیه، 1405 ق.
    5. ابوصلاح حلبی، تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، تصحیح رضا استادی، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین‰، 1403 ق.
    6. اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.
    7. امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، تهران، اسلامیه، بی‌تا.
    8. انصاری، مرتضی بن محمدامین، صیغ العقود و الایقاعات، قم، مجمع اندیشه اسلامی، 1421 ق.
    9. باریکلو، علیرضا، عقود معین 2: عقود مشارکتی، توثیقی و غیر لازم، تهران، مجد، 1388 ش.
    10. بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
    11. بروجردی عبده، محمد، حقوق مدنی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1380 ش.
    12. تبریزی، جواد بن علی، منهاج الصالحین، قم، مجمع الامام المهدی‰، 1426 ق.
    13. جهانگیری، محسن، و غلامرضا یزدانی، «بررسی اقسام شرط و آثار آن (با تکیه بر نقض تعهد)»، دوفصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، دوره چهارم، شماره 5، بهار و تابستان 1391 ش.
    14. حائری شاهباغ، سیدعلی، شرح قانون مدنی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1376 ش.
    15. حسینی سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین، چاپ پنجم، قم، دفتر معظم‌له، 1417 ق.
    16. حسینی عاملی، سیدجواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
    17. حسینی مرعشی نجفی، سیدشهاب‌الدین، منهاج المؤمنین، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1406 ق.
    18. خوانساری، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1405 ق.
    19. سلّار دیلمی، ابویعلی حمزة بن عبدالعزیز، المراسم العلویة و الاحکام النبویه، تصحیح محمود بستانی، قم، منشورات الحرمین، 1404 ق.
    20. صافی گلپایگانی، لطف‌اللّٰه، هدایة العباد، قم، دار القرآن الکریم، 1416 ق.
    21. طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمدعلی، الشرح الصغیر فی شرح المختصر النافع، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1409 ق.
    22. همو، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1418 ق.
    23. طباطبایی حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دار التفسیر، 1416 ق.
    24. همو، منهاج الصالحین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1410 ق.
    25. طباطبایی حکیم، سیدمحمدسعید، منهاج الصالحین، بیروت، دار الصفوه، 1415 ق.
    26. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، چاپ دوم، بیروت، مٶسسة الاعلمی للمطبوعات، 1409 ق.
    27. همو، العروة الوثقی المحشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
    28. همو، العروة الوثقی مع التعلیقات، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1428 ق.
    29. همو، العروة الوثقی مع تعلیقات الفاضل، قم، مرکز فقهی ائمه اطهارŒ، بی‌تا.
    30. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، چاپ دوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400 ق.
    31. عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1412 ق.
    32. همو، حاشیة الارشاد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1414 ق.
    33. همو، حاشیة المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1422 ق.
    34. همو، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مٶسسة المعارف الاسلامیه، 1413 ق.
    35. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیه، بیروت، دار التراث، 1410 ق.
    36. همو، غایة المراد فی شرح نکت الارشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1414 ق.
    37. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
    38. همو، تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1411 ق.
    39. همو، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، قم، مٶسسه امام صادق‰، 1420 ق.
    40. همو، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
    41. فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة؛ القضاء و الشهادات، قم، مرکز فقهی ائمه اطهارŒ، 1420 ق.
    42. فیاض، محمداسحاق، منهاج الصالحین، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
    43. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، مفاتیح الشرائع، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، بی‌تا.
    44. کاتوزیان، ناصر، دوره حقوق مدنی: عقود معین (مشارکت‌ها، صلح)، چاپ چهارم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1376 ش.
    45. کاشف‌الغطاء، حسن بن جعفر بن خضر، انوار الفقاهه؛ کتاب المزارعه، نجف اشرف، مٶسسة کاشف‌الغطاء، 1422 ق.
    46. کاشف‌الغطاء، محمدحسین بن محمدرضا، تحریر المجله، نجف اشرف، المکتبة المرتضویه، 1359 ق.
    47. کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
    48. محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
    49. محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمٶمن، کفایة الاحکام، اصفهان، مدرسه صدر مهدوی، بی‌تا.
    50. مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413 ق.
    51. موسوی اصفهانی، سیدابوالحسن، وسیلة النجاة مع تعالیق الامام الخمینی، قم، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422 ق.
    52. همو، وسیلة النجاة مع تعالیق السید محمدرضا الموسوی الگلپایگانی، قم، چاپخانه مهر، 1393 ق.
    53. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، قم، دار العلم، بی‌تا.
    54. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، مبانی العروة الوثقی، قم، دار العلم، 1409 ق.
    55. همو، منهاج الصالحین، قم، مدینة العلم، 1410 ق.
    56. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، جامع الاحکام الشرعیه، چاپ نهم، قم، المنار، بی‌تا.
    57. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
    58. وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، قم، مٶسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1417 ق.
    59. وحید خراسانی، حسین، منهاج الصالحین، قم، مدرسه امام باقر‰، 1428 ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار