نسبت و رابطة دانش فقه و علم حقوق در نظام حقوقی ایران

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق خصوصی مدرسة عالی شهید مطهری

چکیده

دانش فقه از شاخه‌های علوم اسلامی و علم حقوق از شعبه‌های مهم علوم انسانی است. جایگاه این دو دانش در نظام حقوقی ایران ایجاب می‌نماید که بسترهای تعامل آن دو در مطالعه‌ای میان‌رشته‌ای ارائه و نسبت و رابطة ماهوی و تاریخی این دو علم مورد پژوهش قرار گیرد. در این جستار در نگاهی کلی و عمومی مهمترین زمینه‌های ارتباط و نسبت این دو دانش یعنی ماهیت، موضوع، مسائل، هدف، مبنا، قلمرو، تقسیمات مباحث و روش، به اجمال و اختصار ارائه و بر ضرورت روشمند شدن تعامل این دو دانش تأکید شده است. دانش فقه با توجه به مبادی و مبانی کلامی که بدان متکی است قواعد حقوقی را به سنت، اخلاق و آداب شرعی رهنمون می‌شود. علم حقوق نیز با طرح موضوعات جدید و ارائة آگاهیهای نو از موضوعات پیشین، امکان پویایی فقه و کارآمدی آن را فراهم می‌آورد دانش فقه با تکیه بر منطق فهم گزاره‌های کتاب و سنت و ابزارها و روشهایی که علم اصول در اختیار فقیه قرار می‌دهد عمیق‌ترین تحلیلها را در زمینة قواعد حاکم بر مناسبات اجتماعی و اقتصادی به دست می‌دهد و علم حقوق را در بررسی و تحلیل قواعد حاکم بر مناسبات اجتماعی در زمینة روش و منطق اختصاصی تحت تأثیر قرار داده و استفاده از تعابیر منطقی و اصولی را برای حقوقدان فراهم می‌آورد. علم حقوق نیز دستاوردهای روشی خود را در حوزة قانون‌گذاری عرفی برای تبدیل مفاهیم و گزاره‌های فقهی به مفاهیم و گزاره‌های قانونی و در زمینة دادرسی دستاوردهای شکلی را در اختیار فقیه قرار می‌دهد تا در تعاملی روشمند به تکامل در گستره‌های گوناگون نایل آیند و در فرایند چنین تعاملی است که نظام حقوقی ایران به اصالت و بالندگی و کارآمدی مطلوب خود دست می‌یابد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Relation and Connection between Jurisprudence and Law in the Legal System of Iran

نویسنده [English]

  • Dr. Seyyed Abulghasem Naghibi
 A member of academic board of Jurisprudence and Private Law of the college of Martyr Motahari
چکیده [English]

 




T




he science of jurisprudence is a branch of Islamic sciences and law is an important branch of humanities. The position of these two sciences in the legal system of Iran require that the ground of their collaboration in interdisciplinary study is to be presented and the substantial and historical relationship of these two sciences to be studied. In this research the important grounds of relation and connection of these tow sciences mainly nature, subject, problems, aim, foundation, scope, division of the subjects and the method have been discussed generally and briefly and has been emphasized on the
methodology of the collaboration of these tow sciences. Jurisprudence based on the theological foundations and grounds guides legal rules to the tradition, moral and religious manners. Law also with regarding to the new subjects and presenting new information from old subjects can provide searching and efficiency of the jurisprudence. Depending on the logic of understanding of the propositions of Quran and tradition and tools and methods that the science of methodology of jurisprudence make available for jurists, jurisprudence can provides the deepest analyses for the rules that dominate on the social and economical relations and has influenced on the law in considering and analyzing the rules that dominate on the social relations with respect to the particular method and the logic and provide a ground for lawyer to use logical and methodological expression. Law also has provided the jurists with its methodological gains in the area of common legislation for changing the religious ideas and propositions to legal ideas and propositions and in the area of formal results of legal procedure in order to obtain a gradual perfection in different areas in a methodological collaboration. It is in this process that the legal system of Iran obtains its own originality and desirable efficiency.
      Key words: Law, Jurisprudence, Logic of law, Methodology of jurisprudence, Subject, Problems, Aims, Foundations, Relations.