A Critical Analysis of the Imami Jurists’ Approaches to the Wife’s Inheritance of Immovable Property from the Husband

Document Type : scientific

Authors

1 Corresponding Author, MA graduate in Quranic and Hadith Sciences, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Legal Foundations, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

3 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Islamic Legal Foundations, University of Qom, Qom, Iran

Abstract

AOne of the jurisprudential sub-topics in the field of inheritance is the extent to which a wife is entitled to inherit from her husband’s estate. The difference of opinion among jurists on this issue is such that some have considered it one of the most complex questions in Islamic jurisprudence. According to the general wording of verse 11 of Surah An-Nisā and some traditions (Aḥādīth), the wife inherits from all of her husband’s estate. However, there are also traditions which, at first glance, indicate the wife’s total or partial deprivation from inheriting her husband’s land property. This research, using a descriptive-analytical method and relying on authentic sources, aims to examine and critique the way jurists have approached these pieces of evidence and to propose a ruling appropriate to current circumstances. To achieve this goal, after categorizing the relevant hadiths into three groups, seven approaches of jurists regarding these traditions are examined and critiqued. Subsequently, the selected viewpoint is organized in two stages: (1) the feasibility of changing rulings due to changing circumstances, and (2) the preferred approach to dealing with the traditions. The latter part includes an analysis of the rationale embedded in the narrations and considers the structure of family systems during the Imams’ era compared to the present day, thereby presenting context-based criteria for deriving an appropriate ruling. The outcome of this study is that the evidence pointing to the wife’s partial deprivation from inheriting real estate is related to specific conditions such as tribal living and its family obligations. With the change of these circumstances—especially in the present era—the ruling that the wife is entitled to inherit all of her husband’s estate is established.

Keywords

Main Subjects

References

  1. قرآن کریم
  2. آصفی، محمدمهدی. (1385ش). مبانی نظری حکومت اسلامی. تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
  3. آل‌‌ کاشف‌الغطاء، محمدحسین. (1422ق). تحریر المجلة. قم: مجمع جهانی اهل بیت(ع).
  4. ابن‌بابویه، محمد بن على. (1385ش). علل الشرائع. قم: داوری.
  5. ابن‌بابویه، محمد بن على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: اسلامی.
  6. ابن‌حمزه، محمد بن علی. (1408ق). الوسیلة إلی نیل الفضیلة. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی(ره).
  7. ابن‌حیون، نعمان بن محمد. (1383ق). دعائم الاسلام. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  8. ابن‌درید، محمد بن حسن. (1988م). جمهره اللغه. بیروت: دار العلم للملایین.
  9. ابن‌فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الإعلام الاسلامی.
  10. ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم. (بی‌تا). الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبه امام امیر المؤمنین(ع).
  11. ابوعبید، قاسم بن سلام. (1990م). الغریب المصنف. تونس: المؤسسة الوطنیة للترجمه و التحقیق.
  12. اراکی، محمدعلی. (1413ق). رسالتان فی الإرث و نفقة الزوجة. قم: اسماعیلیان.
  13. ازهری، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  14. الله‌وردی‌زاده، حمید. (1400ش). نقد و بررسی ارث زوجین در فقه امامیه و حقوق ایران. تهران: استاد شهریار.
  15. بحرالعلوم، سید محمد بن محمدتقی. (1362ش). بلغة الفقیه. تهران: مکتبه الصادق(ع).
  16. ترحینی عاملی، محمد حسن. (1385ش). الزبده الفقهیه. قم: دار الفقه.
  17. ثعالبی، عبدالملک بن محمد. (1414ق). فقه اللغه. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  18. جناتی، محمدابراهیم. (1386ش). تطور اجتهاد در حوزۀ استنباط. تهران: امیرکبیر.
  19. جوهری، اسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح. بیروت: دار العلم.
  20. حر عاملی، محمد بن حسن. (1409). وسایل الشیعه، قم، آل آلبیت علیهم السلام.
  21. حسینی عاملی، سید محمدجواد بن محمد. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه. قم: اسلامی.
  22. حماد، نزیه. (1429ق). معجم المصطلحات المالیة و الاقتصادیة فی لغة الفقهاء. دمشق: دار القلم.
  23. حمیرى، عبدالله بن جعفر. (1413ق). قرب الإسناد. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  24. خالصی، محمدباقر. (بی‌تا). کتاب النیروز. بغداد: مطبعة المعارف.
  25. خمینی، سید مصطفی. (1418ق). تحریرات فی الأصول. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  26. خویی، سید ابوالقاسم. (1410ق). منهاج الصالحین. قم: مدینة العلم.
  27. خویی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
  28. دانش، محمدحسن. (1390ق). بررسی آخرین و برترین آرا و نظریه‌ها پیرامون ارث زوجه از زمین. قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار علیهم‌السلام.
  29. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
  30. روحانی، سید محمدصادق. (1429ق). فقه الصادق. قم: منشورات اجتهاد.
  31. زمخشری، محمد بن عمر. (1979م). اساس البلاغه. بیروت: دار صادر.
  32. سبحانی، جعفر. (1421ق). رسائل و مقالات. قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  33. سبحانی، جعفر. (1429ق). رسائل فقهیة. قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  34. سند، محمد. (1432ق). بحوث فی القواعد الفقهیة، بیروت: دار المتقین.
  35. سید مرتضی، علی بن حسین. (1415ق). الانتصار. قم: اسلامی.
  36. شهید اول، محمد بن مکی. (1430ق). موسوعۀ شهید اول، قم: مرکز العلوم و الثقافة الإسلامیه.
  37. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1379ش). رسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  38. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
  39. شیرازی، سید محمد. (1409ق). الفقه. بیروت: دار العلوم.
  40. صادقی تهرانی، محمد. (1378ش). رسالۀ توضیح المسائل نوین. تهران: امید فردا.
  41. صادقی تهرانی، محمد. (1406ق). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة. قم: فرهنگ اسلامی.
  42. صانعی، یوسف. (1388ش). مجمع المسائل. قم: میثم تمار.
  43. صدر، سید محمدباقر. (1417ق). بحوث فی علم الأصول، (تقریرات حسن عبدالساتر). بیروت: الدار الإسلامیه.
  44. صفار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم. قم: مکتبة آیة الله العظمی‌ المرعشی النجفی.
  45. طباطبایی حکیم، سید محسن. (1427ق). رسالة فی حرمان الزوجة من بعض الإرث. فقه أهل البیت(ع)، 11 (43)، ص179-222.
  46. طباطبایی قمی، سید تقی. (1418ق). مبانی منهاج الصالحین، بیروت: دار السرور.
  47. طباطبایی کربلایی، سید علی بن محمدعلی. (1404ق). ریاض المسائل (چاپ قدیم). قم: آل البیت(ع).
  48. طباطبایی کربلایی، سید علی. (1368ش). الشرح الصغیر فی شرح المختصر النافع. قم: مکتبة آیة الله العظمی ‌المرعشی النجفی.
  49. طوسی، محمد بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: دار الکتاب العربی.
  50. طوسى، محمد بن حسن. (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: بی‌نا.
  51. طوسى، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان). تهران: اسلامیه.
  52. علامه حلی، حسن بن یوسف. (1374ش). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: اسلامی.
  53. علامه حلی، حسن بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  54. علامه حلی، حسن بن یوسف. (1425ق). نهایة الوصول إلی علم الأصول. قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  55. علامه حلى، حسن بن یوسف. (1382ش). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، (قسم الالهیات). قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  56. علم‌الهدی، علی بن حسین. (1415ق). الانتصار. قم: اسلامی.
  57. غفوری، خالد. (1433ق). إرث الزوجة من العقار، قراءةٌ جدیدةٌ للنص القرآنی. الاجتهاد و التجدید، شمارۀ 23، ص135-154.
  58. فاضل شیبانی، ماجد بن فلاح. (1413ق). رسالة فی الخراج. قم: اسلامی.
  59. فاضل قطیفی، ابراهیم بن سلیمان. (1429ق). موسوعة الفاضل القطیفی. قم: مؤسسة طیبة لإحیاء التراث.
  60. فاضل لنکرانی، محمد. (1429ق). تفصیل الشریعه (کتاب المواریث). قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
  61. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: کتابخانۀ‌ آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی.
  62. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. قم: هجرت.
  63. فیاض، محمداسحاق. (1981م). الأراضی. بغداد: مکتبة الوطنیه.
  64. فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی. (1395ش). مفاتیح الشرائع. تهران: مدرسۀ عالی شهید مطهری.
  65. فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی. (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین(ع).
  66. قاضی طباطبائی، سید محمدعلی. (1353ش). تحقیق در ارث زن از دارائی شوهر. تبریز: چاپخانۀ میهن.
  67. کاتوزیان، ناصر. (1385ش). ارث. تهران: میزان.
  68. کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). الکافی. قم: دارالحدیث.
  69. مجلسی، محمدباقر. (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم: کتابخانۀ آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی.
  70. مجلسی، محمدتقی. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. تهران: کوشانپور.
  71. محقق حلی، جعفر بن حسن. (1376ش). المختصر النافع فی فقه الإمامیه. قم: مطبوعات دینی.
  72. محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
  73. محقق حلی، جعفر بن حسن. (بی‌تا). المختصر النافع فی فقه الإمامیه. قاهره: دار الکتاب العربی.
  74. محقق سبزواری، محمدباقر. (1381ش). کفایة الفقه. قم: اسلامی.
  75. مصطفوی، حسن. (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  76. مطهری، مرتضی. (1381). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
  77. معرفت، محمد‌هادی. (1377ش). ولایت فقیه. قم: مؤسسة التمهید.
  78. معرفت، محمد‌هادی. (1382ش). احکام شرعی. قم: مؤسسة تمهید.
  79. مفید، محمد بن محمد. (1410ق). المقنعه. قم: اسلامی.
  80. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (بی‌تا). مجمع الفائده و البرهان. قم: اسلامی.
  81. موسوی خمینی، سید روح‌الله. (1378ش). صحیفۀ امام. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  82. موسوی خمینی‌، سید روح‌الله. (1392ش). تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی(ره).
  83. موسوی خوانساری، سید احمد. (1355ق). جامع المدارک. قم: اسماعیلیان.
  84. مهرپور، حسین. (1368ش). بررسی میراث زوجه در حقوق اسلام و‌ ایران. تهران: اطلاعات.
  85. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن. (1371ش). جامع الشتات. تهران: کیهان.
  86. نجفی، محمد حسن. (1363ش). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. تهران: اسلامیه.
  87. نراقی، احمد بن محمدمهدی. (1429ق). مستند الشیعة إلی أحکام الشریعة. بیروت: مؤسسة آل البیت(ع).
  88. هاشمی شاهرودی، سید محمد. (1428الف). بحوث اجتهادیة، میراث الزوجة من العقار/1 و 2. نشریۀ فقه أهل البیت(ع)، شمارۀ 45، ص11-
  89. هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1382ش). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع). قم: مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامی.
  90. هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1428ب). میراث الزوجة من العقار 3. فقه أهل البیت(ع)، شمارۀ 46، ص11-32.
  91. یعقوبی، محمد. (1438ق). إرث الزوجة من العقار. نجف اشرف: دار الصادقین.
Civil Jurisprudence Doctrines
Volume 17, Issue 31
July 2025
Pages 205-238

Files

Share

How to cite

Statistics