Validating the Conditionality of Predictability of Claimable Damages in Contractual and Tortious Liability in Imami Jurisprudence, Iranian Law, and Egyptian Law

Document Type : scientific

Authors

1 Corresponding Author, Assistant Professor, Department of Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

3 . PhD Student in Private Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

Abstract

There is a variety of opinions in Islamic jurisprudence regarding the conditionality of the predictability of damages in civil liability. While Iranian law contains no explicit provision, Iranian jurists have adopted three approaches: conditionality, non-conditionality, and a distinction between contractual and tortious liability. Egyptian law predominantly maintains the differentiation approach in its legislation, legal doctrine, and judicial practice. This study, employing a descriptive-analytical method, argues that the non-conditionality perspective is more accurate because parties do not consider all contractual consequences, including contractual liability, at the time of contract formation. Contractual liability fundamentally stems from the parties' intent, while the law primarily interprets and validates contractual effects. Principles such as Lā ḍarar (no harm) and respect for established rights necessitate full compensation for damages - whether foreseeable or not - in both contractual and tortious liability. This view not only balances contractual agreements but also ensures economic security in transactions, promotes justice in contractual wealth distribution, and prevents exploitative approaches to contracts for unjust enrichment. It aligns more closely with the objectives of Islamic law and legal science.

Keywords

Main Subjects

References

  1. ابوالبصل، عبدالناصر. (1999م). دراسات فی فقه القانون المدنی الأردنی، النظریة العامة للعقد. دار النفائس.
  2. اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  3. امامی، سید حسن. (1374ش). حقوق مدنی. کتابفروشی اسلامیه.
  4. اهوانی، حسام‌الدین کامل. (1992م). مصادر الإلتزام-المصادر الإرادیة. قاهرة: دون ناشر.
  5. بیگدلی، سعید. (1393ش). تطبیق دیدگاه «آندره تنک» در خصوص مبنای مسئولیت مدنی و قراردادی با موضع قانون مدنی ایران». پژوهشنامه حقوق اسلامی، 15(40).
  6. تفرشی، محمدعیسی؛ اصغری آقمشهدی، فخرالدین. (1382). لزوم قابل پیش‌بینی بودن ضرر ناشی از نقض قرارداد در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا و حقوق ایران. فصلنامه پژوهش بازرگانی، (29).
  7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1378ش). حقوق تعهدات. تهران: گنج دانش.
  8. حجازی، عبدالحی. (1954م). النظریة العامـة للالتزامـات، ج2، مصادر الالتزام، قاهرة: مطبعة نهضة مصر.
  9. حکیم، عبدالمجید. (2007م). الموجز فی شرح القانون المدنی، (مصادر الالتزام، ج1). بغداد: المکتبة العربیه.
  10. حلی، فخر المحققین، محمد بن حسن. (1388ق). ایضاح الفوائد، چاپ اسماعیلیان.
  11. حلّی، فخرالمحققین، محمد بن حسن. (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: اسماعیلیان.
  12. حلی، محقق اول، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان.
  13. خویی، سید ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
  14. دادمرزی، سید مهدی و همکاران. (1394ش). دورۀ حقوق تعهدات (قواعد عمومی قراردادها). قم: انتشارات دانشگاه قم.
  15. دواس، امین. (2004م). القانون المدنی، مصادر الالتزام المصادر الإرادیة العقد والارادة المنفردة دراسة مقارنة، رام الله: دار الشروق للنشر والتوزیع.
  16. رهپیک، سیامک؛ ولائی، نادر. (1399ش). تأملی بر نظریۀ سبب متناسب با بررسی حقوق ایران و حقوق کامن لا. آموزه‌های فقه مدنی، 12(21)، ص139-166. https://doi.org/10.30513/cjd.2020.632
  17. زکی، محمود جمال‌الدین. (1978م). مشکلات المسئولیة المدنیة، (ج1، فی ازدواج أو وحدة المسئولیة المدنیة ومسألة الخیرة). القاهرة: مطبعة جامعة القاهرة.
  18. سرحان، عدنان؛ نوری، خاطر. (2008م). شرح القانونی المدنی، مصادر الحقوق الشخصیه. دار الثقافة والنشر والتوزیع.
  19. سنهوری، عبدالرزاق احمد. (ب). (1998م). الوسیط فی شرح القانونی المدنی الجدید. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
  20. سنهوری، عبدالرزاق. (الف). (1998م). نظریة العقد. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیة.
  21. شوشتری، سید محمدحسن. (1376ش). دیدگاه‌های نو در حقوق، میزان.
  22. صفری، پاک‌نیت. (1389ش). مسئولیت قراردادی و قهری «تفاوت‌ها و کارکردها» فصلنامه حقوق، مجلۀ دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 40(266)، ص247-266. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25885618.1389.40.4.14.1
  23. عاملی، زین‌الدین بن علی. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللعمة الدمشقیة، قم: کتابفروشی داوری.
  24. عاملی، شهید اول، محمد بن مکی. (1414ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  25. عاملی، شهید اول، محمد بن مکی. (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة‌. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  26. عاملی، کرکی، محقق ثانی، علی بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
  27. عدل، مصطفی. (1373). حقوق مدنی. بی‌جا: انتشارات بحر العلوم.
  28. عطار، عبد الناصر توفیق. (1991م). مصادر الالتزام، دارالبستانی للنشر.
  29. عمیدی، سید عمیدالدین بن محمد اعرج حسینی. (1416ق). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  30. غمامی، مجید. (1383). قابلیت پیش‌بینی ضرر در مسئولیت مدنی. شرکت سهامی انتشار.
  31. فاضل تونی، عبدالله بن محمد. (1412ق). الوافیة فی أصول الفقه. قم: الناشر مجمع الفکر الإسلامی.
  32. فرج، توفیق حسن. (1988م). النظریة العامة للالتزام فی مصادر الالتزام (مقارنة بین القوانین العربیة). الدار الجامعیة.
  33. فهیمی، عزیزالله. (1384ش). قابلیت پیش‌بینی ضرر در مسئولیت مدنی. دیدگاه‌های حقوقی. شماره 34 و 35.
  34. فیلالی، علی. (2002م). الالتزامات-العمل المستحق للتعویض. موفم للنشر.
  35. قاسم‌زاده، سید مرتضی. (1383). اصول قراردادها و تعهدات. نشر دادگستر.
  36. کاتوزیان، ناصر. (1380). قواعد عمومی قراردادها. شرکت سهامی انتشار.
  37. کاتوزیان، ناصر. (1382). عقود معیّن. شرکت سهامی انتشار.
  38. کاتوزیان، ناصر. (1387). الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری): مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  39. مرقس، سلیمان. (1992م). الوافی فی شرح القانون المدنی، فی الإلتزامات، فی الفعل الضّار و المسئولیة المدنیة. قاهره: مطبعة السعادة.
  40. مکارم شیرازی، ناصر. (1411ق). القواعد الفقهیة‌. قم: مدرسه امام امیر المؤمنین(ع).
  41. مولائی، یوسف؛ بشیری، رحمت اله. (1387). لزوم قابلیت پیش‌بینی ضرر در مسئولیت قراردادی. کانون وکلای دادگستری دوره جدید، (11)، ص113-132.
  42. نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  43. وحدتی شبیری، سید حسن. (1385ش) مبانی مسئولیت قراردادی. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  44. هاشمی سید احمدعلی. (1389ش). دامنه مسئولیت مدنی. دانشگاه امام صادق(ع).
  45. هوزان، عبدالمحسن عبدالله. (2021م). مفهوم القوة القاهرة وآثاره فی تنفیذ العقد: دراسة مقارنة فی ضوء التعدیل رقم 131-2016 للقانون المدنی الفرنسی، مجلة کلیة القانون الکویتیة العالمیة - السنة التاسعة - العدد 2 – العدد التسلسلی 34.
  46. یزدانیان، علیرضا. (1386). قواعد عمومی مسئولیت مدنی. تهران: میزان.
  47. یزدانیان، علیرضا. (1390). تفاوت بین مسئولیت قراردادی و قهری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی.
Civil Jurisprudence Doctrines
Volume 17, Issue 31
July 2025
Pages 91-118

Files

Share

How to cite

Statistics