The effect of the legitimacy of motivation in tortious liability

Document Type : scientific

Authors

1 PhD in Private Law, Department of Law, Javad-ol-A'emmeh Higher Education Center, University of Applied Science and Technology, Yazd, Iran

2 Corresponding Author, Professor, Department of Private Law, University of Tehran, Tehran, Iran.

Abstract

An individual whose actions cause damage to another may act without motive (as in most accidents), with an illegitimate motive such as usurper, or with a legitimate motive. The primary instances of legitimate motive include benevolent intent (Iḥsān), exercising one's right, and legitimate defense. This study examines the effect of legitimate motive on tortious liability and the limitations of invoking it to exempt liability, employing a descriptive-analytical methodology. In Imami jurisprudence and Iranian law, the principle is no-fault liability where motive generally does not affect liability. However, legitimate motive constitutes one of the grounds for exemption from tortious liability. That said, mere benevolent intent or the intention to prevent harm or benefit another is insufficient to exempt liability; the act itself must also be objectively justified. The limitations of legitimate motive include compliance with legal provisions, technical standards, safety principles, and reasonable boundaries. In cases of doubt regarding tortious liability and its removal due to legitimate motivation, tortious liability is applied.

Keywords

Main Subjects

References

  1. قرآن کریم
  2. امامی، سیدحسن. (1390ش). حقوق مدنی، تهران: اسلامیه.
  3. بجنوردى، سیدحسن. (1419ق). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی.
  4. بجنوردى، سیدمحمد. (1401ق). قواعد فقهیه، تهران:عروج.
  5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1388). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
  6. جمعى از پژوهشگران زیر نظر شاهرودى، سید محمودهاشمى. (1423ق). موسوعة الفقه الإسلامی طبقاً لمذهب أهل البیت علیهم السلام. قم:مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(ع).
  7. جمعى از مؤلفان. (بی‌تا). مجلة فقه أهل البیت علیهم السلام (بالعربیة)، (ج5-6 و 35، چ1). قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.
  8. حائرى طباطبایى،سید على بن محمد. (بی‌تا). ریاض المسائل، (ط- القدیمة). قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.
  9. حلى، حسن بن یوسف (علامه). (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: انتشارات اسلامى.
  10. خزائی، احمدرضا؛ لطفی، جواد. (1398ش). قاعدۀ احسان و اسباب اصلی ضمان. مطالعات فقه اقتصادی، 1(1) ص 1- https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.26767163.1398.1.1.1.6
  11. خمینى، سید روح الله موسوى. (1415ق). المکاسب المحرمة. قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره.
  12. خمینى، سید روح الله موسوى. (بی‌تا). تحریر الوسیلة. قم: دارالعلم.
  13. رشتى، میرزا حبیب الله، (بی‌تا). کتاب الغصب، بی‌جا: بی‌نا.
  14. زراعت، عباس. (1390ش). قواعد فقه مدنی. تهران: جنگل.
  15. زراعت، عباس، (1383ش). انگیزه و تأثیر آن در مسئولیت کیفری. ماهنامه دادرسی، 8(48).
  16. سبزوارى، سید عبدالأعلى. (1413ق). مهذّب الأحکام. قم: المنار.
  17. سروی مجد، علی. (1393ش). ابعاد فرهنگ احسان در قرآن و سنت. فصلنامۀ مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 15(25)، ص197-
  18. شوشترى، سید محمدحسن مرعشى. (1427ق). دیدگاه‌هاى نو در حقوق، تهران: میزان.
  19. شهید اول، محمد بن مکى عاملی. (1410ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.
  20. شهید اول، محمد بن مکى عاملی. (1414ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد. قم: دفترتبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم.
  21. شهیدثانى، زین‌الدین بن على عاملى. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
  22. شیرازى، قدرت الله انصارى؛ پژوهشگران مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم. (1429ق). موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام.
  23. طاهرى،حبیب الله (1418ق). حقوق مدنى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  24. طوسى، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  25. عاملى، سید محمدحسین ترحینى. (1427ق). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة. قم: دار الفقه للطباعة و النشر.
  26. عمید، حسن. (1391ش). فرهنگ فارسی عمید. تهران: میلاد.
  27. فاضل لنکرانى، محمد. (بی‌تا). احکام پزشکان و بیماران، بی‌جا: بی‌نا.
  28. کاتوزیان، ناصر. (1386ش). الزام‌های خارج از قرارداد، ضمان قهری، مسئولیت مدنی، غصب و استیفا. تهران: دانشگاه تهران.
  29. کاتوزیان، ناصر. (1391ش). الزام‌های خارج از قرارداد، (ج2، چ10). تهران: دانشگاه تهران.
  30. کاتوزیان، ناصر، (1392ش). الزام‌های خارج از قرارداد، (ج1،چ12). تهران: دانشگاه تهران.
  31. کاشانى،حاج آقارضا مدنى. (1408ق). کتاب الدیات، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  32. کاشف الغطاء، محمدحسین بن على بن محمدرضا نجفى. (1359ق). تحریرالمجلة، نجف اشرف: المکتبة المرتضویه.
  33. کرمانشاهى،آقا محمدعلى بن وحید بهبهانى. (1421ق). مقامع الفضل. قم: مؤسسۀ علامه بهبهانى.
  34. کریمی، عباس. (1393ش). «مطالعۀ تطبیقی بین حقوق ایران و فرانسه در خصوص حق موضوع سوء‌استفاده در حقوق قراردادها»، در: گروهی از مؤلفان. حقوق مدنی تطبیقی. تهران: سمت.
  35. کریمی، عباس؛ شعبانی کندسری، هادی. (1393ش). رابطۀ منطقی قاعدۀ فقهی لاضرر و قاعدۀ غربی سوءاستفاده از حق. فصلنامۀ پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. 1(2)، ص 135- https://doi.org/10.22091/csiw.2015.567
  36. لطفی، اسداله. (1379ش). موجبات و مسقطات ضمان قهری در فقه و حقوق مدنی ایران. تهران: مجد.
  37. مجلسی، محمدباقر. (بی‌تا). حدود و قصاص و دیات، تهران: مؤسسۀ نشر آثار اسلامى.
  38. محقق حلى، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
  39. محقق داماد، سید مصطفى، (1406ق). قواعد فقه، تهران:مرکز نشر علوم اسلامى.
  40. محمدی، آزیتا. (1399ش). بررسی و تحلیل قاعدۀ احسان و نقش مسئولیت مدنی در این قاعده. دوفصلنامۀ بین‌المللی تحقیقات حقوق قضایی، 1(2)، ص 687-
  41. مراغى، سید میرعبدالفتاح بن على حسینى. (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  42. مصطفوى، سید محمدکاظم. (1421ق). مائة قاعدة فقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  43. مطهرى، شهیدمرتضى. (بی‌تا). فقه و حقوق (مجموعه آثار). قم: بی‌نا.
  44. معاونت آموزش و تحقیقات قوۀ قضائیه. (1389ش). مجموعه نظریات مشورتی فقهی امور کیفری. تهران: جنگل.
  45. مکارم شیرازی، ناصر. (1391ش). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  46. نجفى، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  47. نجیب حسنی، محمود. (1391ش). رابطۀ سببیت در حقوق کیفری، (ترجمۀ عباس نیای زارع، سیدعلی). مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  48. نصوری، مزدک. (1397ش). قاعدۀ احسان و نقش آن در معافیت از جبران خسارت. دوماهنامۀ علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم انسانی، 3(4)، ص 67-
  49. هوشمند فیروزآبادی، حسین؛ خزائی، میثم؛ جاور، حسین؛ امرائی، ایوب. (1399ش). تحلیل فقهی حقوقی برخی اسباب معافیت از مسئولیت مدنی در قرآن. آموزه‌های فقه مدنی، 12(21)، ص 275- https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.2251936.1399.12.21.11.8
  50. یزدانیان، علیرضا؛ ثقفی، مریم. (1393ش). مسئولیت مدنی بیماران مبتلا به بیماری‌های واگیردار، آموزه‌های فقه مدنی، 6(10)، ص 31-
Civil Jurisprudence Doctrines
Volume 17, Issue 31
July 2025
Pages 173-204

Files

Share

How to cite

Statistics