2024-03-29T16:50:25Z
https://cjd.razavi.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=167
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1388
2
2
نسبت و رابطة دانش فقه و علم حقوق در نظام حقوقی ایران
سیدابوالقاسم
نقیبی
دانش فقه از شاخههای علوم اسلامی و علم حقوق از شعبههای مهم علوم انسانی است. جایگاه این دو دانش در نظام حقوقی ایران ایجاب مینماید که بسترهای تعامل آن دو در مطالعهای میانرشتهای ارائه و نسبت و رابطة ماهوی و تاریخی این دو علم مورد پژوهش قرار گیرد. در این جستار در نگاهی کلی و عمومی مهمترین زمینههای ارتباط و نسبت این دو دانش یعنی ماهیت، موضوع، مسائل، هدف، مبنا، قلمرو، تقسیمات مباحث و روش، به اجمال و اختصار ارائه و بر ضرورت روشمند شدن تعامل این دو دانش تأکید شده است. دانش فقه با توجه به مبادی و مبانی کلامی که بدان متکی است قواعد حقوقی را به سنت، اخلاق و آداب شرعی رهنمون میشود. علم حقوق نیز با طرح موضوعات جدید و ارائة آگاهیهای نو از موضوعات پیشین، امکان پویایی فقه و کارآمدی آن را فراهم میآورد دانش فقه با تکیه بر منطق فهم گزارههای کتاب و سنت و ابزارها و روشهایی که علم اصول در اختیار فقیه قرار میدهد عمیقترین تحلیلها را در زمینة قواعد حاکم بر مناسبات اجتماعی و اقتصادی به دست میدهد و علم حقوق را در بررسی و تحلیل قواعد حاکم بر مناسبات اجتماعی در زمینة روش و منطق اختصاصی تحت تأثیر قرار داده و استفاده از تعابیر منطقی و اصولی را برای حقوقدان فراهم میآورد. علم حقوق نیز دستاوردهای روشی خود را در حوزة قانونگذاری عرفی برای تبدیل مفاهیم و گزارههای فقهی به مفاهیم و گزارههای قانونی و در زمینة دادرسی دستاوردهای شکلی را در اختیار فقیه قرار میدهد تا در تعاملی روشمند به تکامل در گسترههای گوناگون نایل آیند و در فرایند چنین تعاملی است که نظام حقوقی ایران به اصالت و بالندگی و کارآمدی مطلوب خود دست مییابد.
حقوق
فقه
منطق حقوق
اصول فقه
موضوع
مسائل
اهداف
مباحث
مبانی
نسبت و رابطه
2009
07
23
3
20
https://cjd.razavi.ac.ir/article_882_113c14524dcea2168c9acb809e69a5cd.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1388
2
2
تعظیم و بزرگداشت شعائر الهی در آینة فقه اسلامی
مرتضی
رحیمی
شعائر، جمع شعیره یا شعار که در معنای آن، علامت و نشانه نهفته، در قرآن چهار بار به کار رفته است و هرچند که در ضمن موضوعات حج مطرح شده و از همینرو به صورت مناسک و قربانیهای حج، صفا و مروه و مشابه آنها نیز معنی شده، مفهوم وسیع و گسترده دارد. از همینرو هر چیزی که نشانه و علامت خداوند باشد و انسان را به یاد خدا بیندازد از شعائر است، به همین سبب شعائر به صورت دین و اوامر و نواهی خداوند معنا شده است. در آیة من یعظّم شعائر الله فإنّها من تقوی القلوب از تعظیم و بزرگداشت شعائر و لزوم آن سخن گفته شده، گرچه برخی از دانشمندان اسلامی، همچون نراقی در استفادة وجوب تعظیم شعائر و چگونگی آن از آیة مورد بحث ایراداتی را طرح نمودهاند، در عین حال اصل لزوم بزرگداشت شعائر خداوند را از طرق روایات و عقل نفی ننمودهاند. عنوان شعائر در موارد زیادی در فقه مورد توجه فقها واقع شده و از طریق آن، مطلوبیت یا جواز و وجوب مواردی همچون اذان، نماز جماعت، سلام کردن، ختنه کردن، مراسم اعیاد و وفیات، زیارت قبور معصومین و...، رعایت پوشش و حجاب و پوشش توسط زنان، نتراشیدن صورت، دست ندادن به افراد نامحرم و موارد دیگر نتیجه گرفته شده است.
شعائر الله
حرمات الله
تعظیم و بزرگداشت
قرآن و فقه
2009
07
23
21
44
https://cjd.razavi.ac.ir/article_883_798004fdb60e7d36aadbd83be2642ab8.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1388
2
2
حکم حکومتی و مبانی استنباط آن
فرج بهزاد
وکیلآباد
در این نوشتار به برخی از مهمترین معانی لغوی و اصطلاحی حکم و حکومت اشاره شده، سپس ضمن تعیین جایگاه حکم حکومتی در میان تقسیمات احکام، تعریفی از حکم حکومتی ارائه و به بررسی آن پرداخته شده است. آنگاه در مبانی استنباط حکم حکومتی با اشاره به تفاوت میان حکم و فتوا مواردی از قبیل مصالح عمومی، عقل، تجربیات بشری، عرف، سیره و بنای عقلا به عنوان پایههای استنباط حکم حکومتی بیان شده است.
حکم
حکومت
حکم حکومتی
مصلحت
عقل
بنای عقلا
2009
07
23
45
72
https://cjd.razavi.ac.ir/article_884_493de33e1a1618ff7e820f06948b9092.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1388
2
2
مصلحت و جایگاه آن در حکومت اسلامی
علیرضا
صابریان
مصلحت نقش اساسی در تشریع احکام دارد و احکام شرعی تابع مصالح و مفاسد در متعلقشان میباشند. در بسیاری از موارد عقل به تنهایی قاصر در کشف مصالح و مفاسد است و نیاز به بیان شریعت دارد. احکام حکومتی در محدودة مصلحتسنجی حاکم صادر میشوند و وصف دائمی بودن را ندارند. احکام حکومتی صدور و تنفیذشان منوط به مصلحت است و در موضوعِ جوازِ حکم حکومتی، مصلحتاندیشی اخذ شده است. حاکم اسلامی در چارچوب مصلحت به جعل احکام میپردازد. مصلحت نظام اسلامی چه در بعد مصلحتاندیشی و یا مصلحتکرداری، رابطة مستقیم با حفظ نظام دارد. حفظ نظام در دو حوزه قابل تصور است: نخست حفظ نظام و جلوگیری از آسیب به آن به دست دشمنان و در معنای دیگر، ایجاد نظم در جامعه و سامان دادن سازمانها و نهادهای حکومتی و جلوگیری از اغتشاش و هرج و مرج. از منظر فقیهان، حفظ نظام به هر دو معنا نه تنها واجب شرعی، بلکه واجب عقلی است؛ زیرا حفظ نظام اسلامی، مقدمهای برای حفظ شریعت است.
مصلحت
مفسده
حفظ نظام
مصلحت نظام
حکم حکومتی
2009
07
23
73
106
https://cjd.razavi.ac.ir/article_885_b31c3f597546dbd68ebe8fd689927ca9.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1388
2
2
بررسی حدیث « السلطان ولیّ من لا ولیّ له
سیدجعفر
علوی گنابادی
روایت «السلطان ولیّ من لا ولیّ له» از دلایلی است که در بحث ولایت فقیه به آن توجه شده است. این روایت در نوشتار حاضر از دو منظرِ سندی و دلالی بررسی شده است. روایت مزبور، گرچه مستند بسیاری از فقیهان در مباحث مختلف قرار گرفته است، به لحاظ سندی چندان مطمئن نیست؛ زیرا در مجامع روایی شیعی اثری از آن به چشم نمیخورد و تنها در صورت پذیرش حجّیت شهرت منقول و یا اثبات شهرت محصل و قبول حجّیت آن، میتوان سند آن را پذیرفت. بحث دلالی حدیث نیز در دو بخش «مفهوم سلطان» و «مفهوم من لا ولیّ له» ارائه شده است.
سلطان
ولیّ
من لا ولیّ له
فقیه
ولایت
2009
07
23
107
122
https://cjd.razavi.ac.ir/article_886_d77bde8281d6681c4812adf352871656.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1388
2
2
بررسی آرای فقها دربارة تبدیل مهریه به نرخ روز
زینت
جعفری فشارکی
در سال 1376 تبصرهای به مادة 1082 قانون مدنی الحاق شد که میتوان از آن به طرح تعدیل مهریه یاد کرد و از آنجا که قانونگذاری با الهام از احکام اسلامی شکل میگیرد کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی اقدام به کسب نظر از چند تن از مراجع عظام حوزههای علمیه در این زمینه نمود که برخی موافق و برخی مخالف و گروهی نیز به مصالحه فتوا دادنند. مخالفان طرح مذکور معتقدند در پرداخت دیون باید به قدرت اسمی پول توجه شود نه قدرت حقیقی آن، که مهمترین دلایل این گروه عبارت است از مثلی بودن پول، مسئلة ربا و... و موافقان طرح هم به قاعدة لاضرر، لزوم رعایت قاعدة عدل و قسط و... استناد کردهاند و معتقدند اگر کاهش ارزش پول شدید باشد یقیناً عرف وقتی مدیون را بریء الذمّه میشمارد که ارزش حقیقی پول را پرداخت کند.
تعدیل مهریه
جبران کاهش ارزش پول
مثلی و قیمی
قدرت خرید
2009
07
23
123
142
https://cjd.razavi.ac.ir/article_887_ea5c879478f46b7f5b6e209abc3012cb.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1388
2
2
بررسی قاعدة جَبّ (الإسلام یجبّ ما قبله و التوبی تجبّ ما قبلها
سیدمحمدانور
علوی
هرگاه آیین جدیدی برای مردم از سوی خداوند فرود میآید یا اینکه افراد جدید به آیینی میگروند، یکی از پرسشهای اصلی پس از این گرایش و اعتقاد برای دینداران جدید رفتارهای گذشتة آنان است. آنان که پیش از رو آوردن به دین جدید، رفتارهای مغایر با آموزههای آن مرتکب شده و یا تکلیفهای الزامی آیین جدید را در گذشته به جا نیاوردهاند، واکنش در برابر آنان چگونه خواهد بود؟ در صدر اسلام رسول خدا این پرسشها را با گفتاری پاسخ فرمودند که بعدها فقیهان از آن «قاعدة جبّ» را اصطیاد کردند و با توجه به اقبال مردم جهان به اسلام ضرورت پرداختن به آن از منظر فقه در نزد فرهیختگان روشن است.
جبّ
اسلام
کفر
قاعدة فقهی
2009
07
23
143
168
https://cjd.razavi.ac.ir/article_888_31a981a01d94b27306d063da13c06610.pdf