2024-03-28T17:27:03Z
https://cjd.razavi.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=172
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
فقه پویا
محسن
جهانگیری
تبارک الذی نزّل الفرقان علی عبده لیکون للعالمین نذیراً (فرقان/ 1). و ما أرسلناک إڤ کافّة للناس بشیراً و نذیراً (سبأ/ 28).از چالشهای مهم و جدّی عرصة علمی ـ فرهنگی عصر حاضر در کشورهایی که از یک سو دارای پیشینة فرهنگی تمدنی سترگ و قابل افتخارند و از دیگر سو در فرایند برقراری ارتباط با فرهنگ و تمدن مغربزمین قرار دارند ـ مسئلة ایجاد تلائم و تفاهمی منطقی و حسابشده میان این دو واقعیت است؛ همان بحثِ تقریباً کهنهای است که از آن به تقابل سنّت و مدرنیسم یاد میشود. گرچه این موضوع در ظاهر، تازه و مولود یکی دو سدة اخیر مینماید، دارای روح و جوهرهای است که ریشه در بطن فرهنگ ما و اصولاً همة ممالک دارای سنّتهای پرپیشینه دارد. به دیگر سخن، درست است که بحث سنّت و تجدد فراوردة دو سدة اخیر است، امّا ویژگیهایی دارد که باعث میشود دیرینة آن به روزگاران گذشته برگردد. راز مسئله این است که هر آیین و سنّتی بلافاصله پس از تولّد و شکلگیری ـ به ویژه اگر دارای متون و نصوص خاصّ و معینی باشدـ به سرعت به سوی نهادینه شدن، ثبات، تفاسیر ظاهری و به تعبیر امروزی آن، فرمالیزم (Formalism) گام برمیدارد و البتّه این روش و نگرش از منظر جامعهشناختی و روانشناختی در جهت حفظ و بقای آن آیین، کاملاً قابل فهم و دفاع است. طبیعتاً این رویکرد در میان پیروان آن، هوادارانی پیدا خواهد کرد که در طول تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی به نامهای گوناگونی خوانده شدهاند، مانند سنّتگراها، ظاهریها، محافظهکاران، اصولگرایان، سلفیه، اخباریه و... .
2008
07
22
3
12
https://cjd.razavi.ac.ir/article_906_fa5860aa35623c46986e72b9c14481f6.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
زمان و مکان و نقش آنها در اجتهاد
علیرضا
صابریان
مقالة حاضر به بررسی نقش زمان و مکان در اجتهاد میپردازد. مقتضیات زمان و مکان در تعیین موضوع احکام نقش اساسی دارد و موضوعات احکام به مثابة علّت برای حکم است؛ از این رو، نظریههای مختلفی دربارة تأثیر زمان و مکان بر احکام شرعی وجود دارد. جهتگیری این نوشتار، بررسی مفهوم زمان و مکان و نقش این دو در اجتهاد است که موجب پویایی فقه در همة زمانها و مکانها میگردد و چنین رویکردی اهمیت پرداختن به این موضوع را نشان میدهد.
زمان
مکان
مقتضیات
موضوع
حکم
اجتهاد
مناط
ادله
2008
07
22
13
32
https://cjd.razavi.ac.ir/article_907_51c75caca2a901903f48184bedccf166.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
پژوهشی در مبانی فقهی موسیقی
محمدتقی
فخلعی
موسیقی پدیدهای است که در تاریخ زندگی بشر نقش انکارناپذیری دارد. برای پی بردن به این امر، کافی است پیشینة حضور آن را در جوامع گوناگون بشری مورد مطالعه قرار دهیم.مطالعة موسیقی، از نظرگاههای تاریخی، علمی، هنری، روانشناسی و فقهی امکانپذیر است و هر یک از جهات نامبرده نیازمند تحقیقات گسترده و خاصّی است، ولی آنچه در این گفتار در پی آنیم، تحلیل جوانب فقهی مسئله است. این بحث را فقهای شیعه و مذاهب اهل سنّت مورد توجّه قرار داده و لااقل در دو موضع، یعنی کتب متاجر بخش مکاسب محرّمه و شهادات، از آن بحث کردهاند.
فقه
موسیقی
غنا
آلات موسیقی
حرمت
حلیت
2008
07
22
33
64
https://cjd.razavi.ac.ir/article_908_2ed624e4d7311993d60761da267c5c2c.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
متعی الطلاق؛ پژوهشی تفسیری و فقهی
مهدی
مهریزی
متعی الطلاق در آیات و روایات ما مطرح شده و مفسران و فقیهان هر دو به بررسی آن پرداختهاند و گروهی وجوب آن را مختص طلاقی دانستهاند که پیش از مواقعه باشد و مهریه نیز تعیین نشده باشد و گروهی دیگر آن را در تمام صور طلاق واجب دانستهاند. نوشتار حاضر در سه قسمت به بررسی موضوع متعی الطلاق پرداخته و آن را نقد و تحلیل کرده است.
متاع
تمتیع
متعه
مهر المسمّی
مهر المثل
متعی الطلاق
مهریه
2008
07
22
65
84
https://cjd.razavi.ac.ir/article_909_5df7449151193b8d32bc8ba20a59b641.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
آثار مثبت و منفی حرکت اخباریان
محسن
جهانگیری
اخباریگری که در برههای از تاریخ فقه و اصول امامیه ظهور و بروز بارزتری داشت، آثار و پیامدهای مثبت و منفی فراوانی در اندیشه و عمل اصولیان بر جای گذاشته است. هرچند امروزه تجلّی و ظهور چندانی از این حرکت دیده نمیشود، هنوز هم شاهد نتایج مثبت و همین طور رسوبات این اندیشه در رفتار و منش برخی اصولیان هستیم. این مقاله بر آن است که گوشهای از این آثار و پیامدها را به تصویر بکشد.
اخباری
اصولی
اخباریگری
اصولیان
حدیث
روایت
2008
07
22
85
104
https://cjd.razavi.ac.ir/article_910_3ac0ad275f95f175e340d7b3019c864b.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
بررسی دلالی توقیع «أمّا الحوادث الواقعی ...»
سیدجعفر
علوی
توقیع شریف «أمّا الحوادث الواقعی...»، در کتب اربعه وجود ندارد، لکن شیخ صدوق، شیخ طوسی و طبرسی آن را از سه طریق روایت کردهاند و در هر سه طریق آن، فردی به نام اسحاق بن یعقوب قرار دارد که متأسفانه دربارة این راوی، شناخت روشنی از منابع به دست نمیآید؛ بدین ترتیب توقیع مزبور به جهت سندی، مورد اعتماد نمیباشد. امّا موافقان استدلال به توقیع شریف برای اثبات ولایت فقیه، به دو قسمت این توقیع استناد کردهاند. قسمت نخست، با سه تقریب بیان شده است که هر سه تقریب، به جهت وجود اشکالاتی پذیرفتنی نیست. اما قسمت دوم توقیع، میتواند مستند مناسبی برای استدلال بر ولایت فقیه باشد. به هر حال، از آنجا که توقیع مورد بحث از سندِ صحیح محروم میباشد، نمیتوان آن را از دلایل ولایت فقیه به شمار آورد.
اسحاق بن یعقوب
ولایت فقیه
حوادث واقعه
حجّیت
ولایت مطلقه
2008
07
22
105
130
https://cjd.razavi.ac.ir/article_911_9dca4be5e2cc7cd59dbd4e4d48060fa1.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
بررسی مبانی فقهی قاعدة نفی عسر و حرج
محمد علی
قاسمی
قواعد فقهی، گزارههایی هستند که در بابهای مختلف فقه کاربرد فراوان و در استنباط نهایی احکام تأثیر بسزایی دارند. قاعدة نفی حرج، از جملة این قواعد است که با استناد به آن، هرگاه امتثال حکمی برای مکلف، سخت و با مشقت زیاد همراه باشد، آن حکم مرتفع شده و امتثالش لازم نیست. به دیگر سخن، این قاعده اطلاقات ادلة احکام را محدود میکند. در این نوشتار، ضمن بررسی مفهوم و رابطة عسر و حرج، دلیلهای این قاعده اعم از آیات، روایات، اجماع و عقل به تفصیل بررسی و میزان دلالت آنها تشریح شده است.
قاعدة فقهی
عسر و حرج
فقه
علت
حکمت
2008
07
22
131
158
https://cjd.razavi.ac.ir/article_912_68ab2501889317bb4d5c6c0307524bb1.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
نگاه فقه تطبیقی به سنّ بلوغ؛ امارة تعبدی یا نشانة طبیعی
علیرضا
اسماعیلآبادی
حمیده
یزدی مقدم
صاحبنظران برای شناسایی فرد بالغ از نابالغ، علائمی را برشمردهاند که برخی از این علائم از سوی همگان پذیرفته شده و برخی دیگر، مانند «سن» میان فقها اختلاف برانگیخته است. گروهی در فقه اهل سنّت، اساساً سن را علامت بلوغ به شمار نیاورده و به سراغ دیگر علائم رفتهاند. در مقابل، گروهی هم سنین متعددی را برای بلوغ برشمردهاند که در نبود دیگر علائم، سن علامت بلوغ خواهد بود. اختلاف نظر در فقه شیعه هم بر سر سن به گونة دیگری به چشم میخورد. پیشینیان با توجه به نصوص، سن را علامت بلوغ دانسته و آن را نه سال تمام برای دختر و پانزده سال تمام برای پسر اعلام کردهاند. این دیدگاه، آن سان بر اندیشهها و فتواهای آنان سایه انداخته که کمتر مخالفی به صراحت از آن انتقاد کرده است. با وجود این، در لابلای سخنان پیشینیان، آرایی یافت میشود که خود گویای آن است که این علامت، پذیرش همگانی نداشته است. امروزه معاصران با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی به بررسی دیدگاههای پیشینیان پرداخته و آن را به بوتة نقد کشیده و نسبت به درستی آن تردید کردهاند. به باور این دسته، نسبت به پدیدهای طبیعی که در اثر عوامل گوناگون از فردی به فرد دیگر متفاوت مینماید، چگونه میتوان یک ضابطه (سنّ نه و پانزده سال) را علامت بلوغ دانست؟ افزون بر این، از دختر نه ساله که به رشد فکری و جسمی نرسیده، چگونه میتوان انتظار داشت که تکالیف شرعی را رعایت کند؟ اکنون پرسش این است که آیا اساساً سن، علامت بلوغ است و آیا میتوان آن را امارة تعبدی بلوغ دانست و بالاخره، چه علامت یا علامتهایی برای بلوغ وجود دارد و ملاک عمل باید قرار گیرد؟
سنّ بلوغ
علائم بلوغ
امارة تعبّدی
نصوص
کتاب
سنّت
2008
07
22
159
186
https://cjd.razavi.ac.ir/article_913_8d03e1f77f60ba54e52e9f420fa8ead4.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
تقاص
مجتبی
تقیزاده داغیان
تقاص از راهکارهای شرعی برای رسیدن به حق است که بنا به ادلة معتبر، مشروع است. نظر به اینکه دادگاهها نیز ممکن است در برخی دعاوی با تقاص مواجه گردند و برابر اصل 167 قانون اساسی باید ضوابط و اصول حاکم بر آن را با توجه به متون فقهی معتبر استخراج نمایند، بررسی و مطالعه در این باره ضرورت مییابد. ممکن است برخی در پی نگرانی از هرج و مرج با تقاص مخالفت نمایند و این ایده را مطرح کنند که در هنگام بسط ید حاکم عادل موردی برای تقاص باقی نمیماند، ولی نویسنده با این ایده موافق نیست. در این نوشتار با تکیه بر پیشینة فقهی و روایی تقاص و نیز با توجه به مقتضیات جامعه و نظم عمومی، مشخص خواهد شد که میتوان فرصت استیفای حق را فراهم نمود و از آنجا که قلمرو تحقّق تقاص به شرایط و ضوابط خاصّی محدود است، زمینة سوء استفاده را از بین میبرد.
جحد مدیون
تقاص
اصل اولیه
شرایط و موانع تقاص
2008
07
22
187
216
https://cjd.razavi.ac.ir/article_914_a265144e6d0f487c4f5b4b65f57577fb.pdf
آموزه های فقه مدنی
آموزه های فقه مدنی
2251-936X
2251-936X
1387
1
1
بررسی ابعاد حیات در طول زندگی جنینی و نقش آنها در دیه
سیدابوالقاسم
حسینی
در متون فقهی مفهومی با عنوان «ولوج روح» در جنین مطرح شده است و آن را معیار پرداخت دیه در مراحل مختلف جنینی دانستهاند. این مفهوم برای اکثر افراد این برداشت را ایجاد میکند که تا چهار ماهگی در جنین، روح وجود ندارد و از این زمان در آن به وجود میآید. بر اساس متون اسلامی و واقعیتهای جنینشناسی، در تمام مراحل زندگی جنینی، حیات وجود دارد. در چهار ماهگی و بعد از کامل شدن قلب و مغز، پدیدة جدیدی ظهور مییابد که در متون اسلامی «روح العقل» نامیده شده است که با پیدایش آن، جنین،کامل میگردد و در صورتی که توسط کسی سقط شود، باید دیة کاملپرداخت کند. این مقاله وجهة همت خود را بررسی این موضوع قرار داده است.
روح العقل
روح الحیات
جنین
دیه
ولوج
2008
07
22
217
232
https://cjd.razavi.ac.ir/article_915_df36b4a04cff6d1585e6b986fc386d61.pdf