TY - JOUR ID - 482 TI - کاوشی در نقش سیرۀ عقلا در تعیین دامنۀ مسئولیت قراردادی با تکیه بر نظر امام خمینی و شهید صدر JO - آموزه های فقه مدنی JA - CJD LA - fa SN - 2251-936X AU - موسوی خراسانی, سید محمد حسن AD - عضو هیات علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی Y1 - 2020 PY - 2020 VL - 11 IS - 20 SP - 287 EP - 322 KW - سیره عقلا KW - عرف KW - مسئولیت مدنی قراردادی KW - خسارت عدم‌النفع DO - 10.30513/cjd.2020.482 N2 - نقش‌آفرینی «سیرۀ عقلا» در استنباط احکام شرعی، کم و بیش مورد توجه فقها بوده است. چگونگی احراز سیره، شرایط و میزان اعتبار آن، محل اختلاف دیدگاه‌هاست. در عین حال، امضایی بودن بیشتر احکام معاملات بالمعنی الاعم، از اهمیت بناء عقلا در فقه حکایت دارد. نظرات بدیع برخی از فقیهان در تحصیل مؤلفه‌های مادی و معنوی سیره، پایه‌گذار مبنایی است که آثار قابل توجهی در مسئولیت قراردادی ایفا می‌کند. بر اساس یافته‌های این نوشتار که به شیوه توصیفی تحلیلی نگاشته شده، می‌توان گفت که افزون بر امکان استناد به ادله ضمان قهری در اثبات اصل مسئولیت قراردادی، به استناد سیرۀ قطعی عقلا، این قسم مسئولیت، امروزه مسلّم است و منوط کردن آن به اشتراط صریح یا ضمنی صحیح نیست. بنابراین شیوۀ تدوین ماده 221 قانون مدنی نامناسب است. علاوه بر آن، با تکیه بر نقش آلی و ابزاری سیرۀ عقلا در فهم قواعد اتلاف، علی‌الید و لاضرر، شعاع مسئولیت، خسارت‌های عدم‌النفع مسلّم‌الحصول را در بر می‌گیرد. بر این بنیان، مواد اصلاحی جایگزین مواد 221 قانون مدنی و تبصره 2 ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی، پیشنهاد شده است.رویکرد کلی مقاله حاضر در تأیید نظریه وحدت مبانی مسئولیت است و از این جهت با فقه همسوست، در عین حال از این نظر که ادله ضمان قهری را شامل خسارت‌های عدم‌النفع قطعی می‌داند، با نظر مشهور فقها تمایز دارد؛ خسارت عدم‌النفع قطعی چه ناشی از غصب مال باشد یا حبس انسان حرّ و یا نقض قرارداد. UR - https://cjd.razavi.ac.ir/article_482.html L1 - https://cjd.razavi.ac.ir/article_482_6c8bbd64a71ba42e824948a82ce57659.pdf ER -